Bursa'da Anadolu'nun gen mirası geleceğe taşınıyor!

N. Nuri Yavuz

Tarım ve Orman Bakanlığı'nın Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü'ne (TAGEM) bağlı olarak çalışan Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü'nün Müdürü Yıldıray İstanbullu, gerçekleştirilen projeler hakkında bilgi verdi. Yıldıray İstanbullu, süt ürünleri sektöründe kullanılan ve 'Starter Kültür' olarak adlandırılan 'maya'nın Türkiye'de üretilmesi için 2017 yılında enstitü bünyesinde 'Gen Bankası' ve bu yıl da 'Süt Ürünleri Pilot Tesisi' kurulduğunu hatırlattı.

Gen bankasının Anadolu'da kullanıla gelen süt ürünleri mayaların geleceğe aktarılması için kurulduğunu vurgulayan İstanbullu, "Biz, Anadolu'daki tüm süt ürünlerinin mayalarını topluyoruz. Maya belli bakterilerden oluşur. Ancak bunun dışında mayada, yöresel çevre faktörlerine bağlı olarak aromatik bileşenler bulunuyor. Kısaca Trabzon'daki bir yoğurtla Diyarbakır'daki arasında tat farkı var. Mayanın dışında yoğurdun üretim şekilleri de ülkeden ülkeye değişiyor. Biz, burada Anadolu'ya özgü mayaları geleceğe aktarırken geleneksel mirasımızı da korumuş oluyoruz" dedi.

MAYALAR TİCARİLEŞTİRİLİYOR

Gen kaynağı olarak adlandırdığı yerel/yerli mayaların yöresel kimliklerinin korunarak gelecek nesillere aktarılmasının bir kültür mirasının korunması olarak değerlendiren İstanbullu, "Gıda biliminde bugün, geleneksel gıdaları geleceğe aktarma önceliği var. İşte biz bu kapsamda bugüne kadar Türkiye'de 900 süt ürünleri mayası topladık. Bunların hepsi temiz ve saf maya değil. Biz burada mayaların tanımlamasını yapıyor ve kalitesi belirliyoruz. Tüm testlerden sonra orijinal ve kendine özgü bir maya olduğunu belirlediklerimizi uygulamaya alıyoruz. Bunun için de küçük ölçekli 100 litrelik bir süt fabrikası kurduk. Saflaştırdığımız mayaları bu tesiste deniyoruz. Elde ettiğimiz başarılı sonuçları, patentinin alınması sonrası ticarileştirilmesi için sektörle buluşturacağız. Bu, yol haritamız kapsamında 2 yıl sürecek. Ama bundan daha önemlisi gen kaynaklarımızın fark edilmesi ve bu yatırımın öneminin anlaşılmasıdır. Yine yurtdışında personellerimiz eğitime gönderildi ve sistem donanımlı bir şekilde çalışıyor. Bu aşamada bankanın ayakta kalabilmesi için tabi ki finansa ihtiyaç var. Bunun için de TÜBİTAK ve Avrupa Birliği projeleri yapıyoruz. Çünkü AR-GE başlı başına çok masraflı bir iş" ifadelerini kullandı.

FİRMALARA ÇAĞRI

Türkiye'de bu alandaki tek merkez olduklarının altını çizen İstanbullu, "Gen bankamız üniversitelere ve özel firmalara açık. Biz, onlara 'mayalarınızı bize getirin, hem karakterizasyonunu/saflaştırmasını yapalım hem de saklayalım ve sizin izniniz olmadan da kimseyle paylaşmayalım' diyoruz. Şu an Gen bankamızda beraber proje yaptığımız özel firmalar mayalarını saklıyor. Biz bu mayaların saflaştırılması için son teknolojiye ve bu teknolojiyi kullanabilecek donanımlı personele sahibiz. Üniversitelerde araştırma yapan hocalarımızın, süt ürünleri sektöründeki tüm firmalarımızın maya koleksiyonlarını saklayabilir ve birlikte Ar-Ge projeleri yapabiliriz. Vatandaşlarımızın özel mayalarını saklayabiliriz. Şuan elimizde bulunan maya sayısını 2 binlere ulaştırmamız gerekiyor. Şuanda Van'dan, Artvin'den, Trabzon'dan, Diyarbakır'dan, Şanlıurfa'dan, Balıkesir'den birçok ilimizden mayalar var elimizde. Bu mayalar köy köy toplandı ve geleceğe aktarılması çok önemli" şeklinde konuştu.

AR-GE HİBE PROGRAMI

İstanbullu, "Enstitümüz, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü'ne (TAGEM) bağlıdır. Biz, sadece Bursa'da değil tüm ülkenin gıda araştırmalarının yapıldığı tek enstitüyüz. TAGEM son 2 yıldır hibe de veriyor. Süt ürünleri sektöründeki bir firma Ar-Ge çalışması yaptığında yaklaşık 3 milyon hibe veriyoruz. Ayrıca bu firmaların Ar-Ge projelerinde zorunlu olarak yer alıyoruz. Hibe verilen projenin başlangıcından sonucuna kadar proje içinde bulunuyoruz. Mandıralar, süt veya peynir işletmeleri, hibe çağrı dönemlerinde yaptıkları başvurular tamamen TAGEM kaynaklarıyla destekleniyor. Şuan a kadar 5 firma, bu hibe programından yararlandı" dedi.