Bursa'da iftar vakti çamurdan yapılmış köftelere kaşık sallayanlar gözlerine inanamadı

Abdal Mehmet, Emir Sultan ile aynı devirde yaşamış bir Bursa evliyasıydı. Abdal Mehmet adını taşıyan camii onun sayesinde kazanı ve kepçesi altınla dolan Başçı İbrahim tarafından yaptırıldı.

Abdal Mehmet Türbesi, Cumhuriyet Caddesi yakınında, Abdâl Caddesi, Tahıl Caddesi ve Gül Sokağı'nın kavşağındaki Abdal Mehmet Camisinin karşısında bulunuyor.

TÜRBENİN ÖZELLİKLERİ

Türbe kapısının iki yanında iki küçük odası bulunan genişçe bir türbedir. 5.85 x 6.20 metre boyutlarındaki türbe sekizgen bir kasnağa oturtulmuş kurşun kaptı bir kubbe ile örtülüdür. Duvarlar üç sıra tuğla, bir sıra kesme taş ve aralarında dikey tuğla olacak şekilde örülmüş olup, kirpi saçakla sonlanmaktadır.

Altta beş, üstte üç pencere ile aydınlatılan türbenin içinde Abdal Mehmed'in sandukası bulunmaktadır. Bursa kemerinin altında yer alan sivri kemerli, beşik tonozlu kapalı bir eyvandan türbeye girilir. Türbenin bulunduğu yer eskiden mescit ve dergah olarak kullanılmıştır. Evliya Çelebi, Abdal Türbesini yoldan geçenlerin dinlenip ibadet ettikleri güzel bir bina olarak tarif eder.

ABDAL MEHMET KİMDİR?

Osmanlı Beyliği'nin kuruluş aşamasında, Gâziyân-ı Rûm, Abdalân-ı Rûm ve Bâciyân-ı Rûm dediğimiz manevi şahsiyetlerin önemli rolleri olduğu bilinmektedir. Abdal Musa, Abdal Murat, Doğlu Baba ve Geyikli Baba ve Abdal Mehmet bunların en meşhurlarıdır.

Baldırzade Selisi Şeyh Mehmet Efendi'nin Ravza-i Evliya adlı eserinde "Sâhib-i keşf ü kerâmât, menba-ı vecd ü hâlât, meczûb-ı Hak, mahbûb-ı mutlak" şeklinde tarif edilen Abdal Mehmet, Bursa'nın evliyasındandır.

Emir Sultan hazretlerinin çağdaşıdır ve onun ile çok sohbette bulunmuştur. Bugün, kendi adıyla anılan mahalledeki caminin avlusundaki çınar ağacının dibinde oturur, oradan geçerken elini öperek dua isteyen insanlara dualarda bulunurmuş.

Emir Sultan hazretlerinin, haftada bir gün, Yeni Kaplıca yakınlarındaki Akça Hamam'a gitmek adetleri varmış. Emir Sultan hazretleri, Emirsultan Mahallesi'nden, Sırameşeler-Sıcaksu bölgesindeki Akça Hamam'a giderken Abdal Mehmet'e de uğrar ve onunla derin muhabbet ve sohbet bulunurlarmış.

Fakat yanına gelmeden önce bir adam gönderir ve eğer Abdal Mehmet'in cezbe ve istiğrak hali çok fazla ise oraya uğramayıp aşağı yoldan giderlermiş. O mahallede Başçı İbrahim adında bir esnafın başçı dükkânı vardır, Başçı İbrahim aynı zamanda Abdal hazretlerinin müridlerindendir ve ona her gün pişmiş bir kelle verir ve her türlü hizmetini görmektedir.

Başçı İbrahim, kendi adına bugün Maksem semtinin alt tarafındaki cami, zaviye, imaret ve hamamdan oluşan Başçı İbrahim Külliyesi ve çok sevdiği Abdal Mehmet'in adına da bugünkü cami ile türbeyi inşa ettirmiştir. Başçı İbrahim öldüğünde külliyesinin haziresine defnedilmiştir.

Abdal Mehmet hazretlerinin birçok kerametlerinden bahsedilmektedir. Baldırzade diye meşhur olan Selisi Mehmet Efendi'nin Bursa'da Bâb Mahkemesi kâtipliği yaparken yaşadığı bir olay kayıtlara geçmiştir.

ATIN TEKMESİYLE CAN VERİR

Bir gün adamın biri mahkemeye gelir ve "-Abdal Mehmet Mahallesi'ndeki bir şahısta alacağım vardır, bana bir yardımcı verin de gidip o adamı alıp mahkemeye getireyim" der ve mahkeme görevlilerinden birini alıp gider. Görevli ile birlikte borçlu adamı evinden alıp mahkemeye gelirlerken, mahkeme görevlisi türbenin önünde durup aziziz ruhuna bir Fatiha okumak ister, tam o sırada borçlu kişi görevlinin elinden kurtulup türbeye girerek Abdal Mehmet'in sandukasına sarılır ve "-Ey azizim! Beni kurtar" diye feryad ü figân eder. Mahkeme görevlisi içeri girip adamcağızı oradan alıp zorla dışarı çıkarıp götürürken orada bulunup da olaya şahit olanlar, görevliye: "-Gel zora baş vurma, zorla götürme, sonra bir zarar görürsün ve nâdim olur yürürsün" demelerine rağmen görevli, bu uyarılara kulak asmayıp adamı yaka paça mahkemeye götürür ve kadı efendinin huzuruna çıkarır. Bursa Kadısı Azmi-zade Efendi, adamı muhakeme eder ve onu hapse yollar. Bir hafta sonra yine aynı günde kadı efendi, adet olduğu üzere kabir ziyaretlerine çıktığında Abdal Mehmet türbesine de gelir ve atından inerek dua için türbeye girer. O sırada, mahkeme görevlisi de dışarıda atın yanında onun çıkmasını beklerken, atın bir çiftesiyle yere yığılıp kalır ve evine götürürlerken de yolda ruhunu teslim eder.

KÖFTE BULAMAYINCA...

Bir diğeri de şöyledir ki: Kutbü'l-ârifîn, gavsü'l-vâsilîn Şeyh Abdullah bin Eşref bin Mehmet el-Mısrî el-Kadirî el-İznikî yani halk arasında bilinen adıyla İznikli Eşrefoğlu Rûmî hazretleri de bütün cihanda Bursa Sultânîsi diye meşhur olan, Çelebi Mehmet'in inşa ettirdiği külliyenin bir yapısı olan Yeşil Medrese'de öğrenci iken aynı zamanda Abdal Mehmet Efendi'nin müridlerinden imiş.

Bir medreseden arkadaşları ile birlikte Mehmet Efendi'nin huzurunda otururken efendi ona döner ve "-Medreseden danişmendler var, hadi bize köfteli çorba getir" demesi üzerine, Eşrefzade hemen çarşıya gider, her yere sorduğu halde bir türlü köfteyi bulamayıp sadece çorbayı alıp döner. Ortaya konan çorbada köfte olmadığını söylemeleri üzerine Abdal Mehmet hemen yan taraftaki arsadan bir parça toprak alır, balçık haline getirir ve onlardan küçük parçalar halinde köfteler yaparak çorbanın içine atar ve "-Hadi buyurun" demeleri üzerine o yemekten yiyenler nefis bir köfte olduğunu görürler.

Emir Sultan hazretlerinin sağlığı bozulduğunda ve eceli yaklaştığında, yakınları ve sevenleri, Hazret-i Emir'in huzuruna çıkarak "-Sizden sonra biz kime tabi olalım ve kimin eteğine sarılalım da feyz alalım" diye sorduklarında, "-Ben vefat ettikten ve bu fânî âlemi terk ettikten sonra halifemin kim olacağını Abdal Mehmet hazretlerine sorup öğrenin ve o aziz efendi kimi işaret ederse ve kimi tayin ederse onun gösterdiği kişiye tâbi olun" diye emir vermişlerdir.

Emir Sultan hazretlerinin vefatından sonra da o insanlar Abdal Mehmet'e giderek durumu ve kendilerine sultanın vasiyetini anlatmaları üzerine, Mehmet Efendi, hepsini etrafına toplar, her birine tek tek bakar ve sonunda kendilerine Hasan Hoca'nın halife olması gerektiğini ve ona uymalarını söyler. Hasan Halife, Abdal Mehmet hazretlerinin manevi işaretiyle Emir Sultan'ın halifesi olmuştur. Molla Fenârî hazretleri de çoğunlukla Abdal Mehmed'in mahallesinden geçer ve onu gördüğünde atından inerek ona hürmet edermiş.