Çocuklarda kansızlık

Gelişmiş ülkelerde 0-5 yaş arası çocuklarda kansızlığa rastlama sıklığı %4-20 iken, az gelişmiş ülkelerde aynı yaş grubunda bu oran % 80'lere kadar çıkmaktadır. Ülkemizde bu oran % 50 (her iki çocuktan biri) gibi oldukça yüksek bir değerdedir. Önemsenmediğinde çocuklarda sık hastalık ve gelişme geriliği sebebi olan anemi kanda bulunan alyuvarların veya alyuvarların içinde bulunan hemoglobinin azalmasına verilen isimdir. Çocuklarda aneminin birçok nedeni olmakla beraber, en sık görülen neden demir eksikliğine bağlı kansızlıktır. Demir eksikliğine yol açan nedenler ise; yeterli ve dengeli beslenememe yüzünden yetersiz demir alınımı, hızlı büyüme nedeni ile demir ihtiyacının artması ve çeşitli nedenlerle oluşan kan kaybıdır.

Uzm.Dr. Orhan Sevinç Cura

ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI UZMANI

Demir eksikliğine bağlı kansızlık her yaş grubunda görülmekle beraber en sık 6 ay ile 2 yaş arasında görülür. Özellikle annelerimizin kan değeri düşük ve demir depoları yetersiz olduğu için doğuma 1-2 ay kala bebeğe geçmesi gereken demir miktarı yetersiz olur. Bundan dolayı demir depoları eksik olan bebeğin 4. aya doğru ihtiyacı artış gösterir ve bu ayda çocuklara kiloya 1-2 mg dozda demir damlaları takviye ederiz. Bu damlaların çocukta ateş var ise ateşli iken verilmesini önermemekteyiz. Kansızlık hafif ise belirti görülmeyebilir. Ancak kan analizleri sonucu kansızlık saptanabilir. Bazen anemi hastaları PİKA ile başvururlar. Pika gıda olmayan maddelerin yenmesidir. Mesela çocuk kil, kum, kül, toprak, kağıt yemeye başlar; bu bir davranış bozukluğudur ama en çok demir eksikliği ile beraberdir ve demir tedavisinden sonra düzelir, geçer.

Bunlar dışında şu belirtiler olabilir: Baş dönmesi, Kulak çınlaması, Ağız kenarında çatlaklar, tırnakların kaşık şeklini alması, çatlaklar oluşması, Dilde kızarma, çatlak ve kabarcık oluşumu, Yutarken zorlanma, ağrılı yutma.

Demir eksikliği olan çocukların yürümesi, oturması, konuşması gecikir. Bu çocuklarda davranış bozukluğu ortaya çıkar ve öğrenme güçleşir. Bağışıklık sistemi zayıflar ve hastalığa yakalanma ihtimali artar.

Çocukluk yaş grubunda demir eksikliğinin belirtileri özgün değildir. Belirgin kansızlık ortaya çıkana kadar tanımlaması güçtür. Öylesine yavaş gelişme eğilimindedir ki sıklıkla bunları fark etmek zordur. Demir eksikliği anemisi yaş gruplarına göre farklı belirti ve bulgular verebilir.

Bebeklerde kansızlık ve demir eksikliği belirtileri: İştahsız, huzursuz, neşesiz, halsizdir, hareketleri yavaştır, uyku bozuklukları olabilir. Bu bebeklerde fizik muayenede göz kapaklarının içi, avuç içi, ayak tabanı, tırnak yatakları soluktur. Ancak bütün bu belirtiler silik kalabilir. Kansızlık belirgin ise solukluk, halsizlik, huzursuzluk, iştahsızlık, çabuk yorulma, oturma emekleme ve yürümede gecikme, katılma nöbetleri, çarpıntı, nefes darlığı görülebilir. Özellikle saç dökülmesi yaşayan veya saçları geç çıkan kişilerde demir eksikliği sıkça vardır ve buna demir hariç çinko ve biotin eksikliği de eşlik eder. Yine yapılan bazı yurt dışı çalışmalarında 2 yıldan daha uzun süre demir eksikliği yaşayan çocuklarda algıda azalma, anlama güçlüğü ve zor öğrenme gibi bulgular da tespit edilmiştir. Hastalığın teşhisi kan analizleri sonucu konulur.

Kandaki hemoglobin miktarının erişkin erkeklerde 13 g/dL, kadınlarda 12 g/dL değerlerinin altına düşmesidir. 6 ay ile 6 yaş arası çocuklarda 11 g/dL nin, 6-14 yaşlarda 12 g/dL'nin altı kansızlık olarak kabul edilir.

Kan analizleri sonucu anemi saptanan hasta, demir eksikliği dışında da kansızlık yapan nedenler açısından değerlendirilir, gerekirse nedene yönelik testler yapılır. Demir içeren damla ya da şuruplar kullanılır. İlaçlar öğünler arasında verilir. Beslenmede demir yönünden zengin gıdalara ağırlıklı olarak yer verilir.

Demir içeren gıdaların ve ilaçların kalsiyum içeren süt ürünleri ile beraber verilmemesi arada bir saat bulunması demirin emilmesi için iyi olur.

Fazla inek sütü kansızlık yapabildiğinden günde yarım litreden fazla tüketilmemelidir.

Demir içeren ilaçların bazı yan etkileri vardır-dişler geçici olarak siyaha boyanabilir, ilaçlar dil köküne doğru verilirse boyanma çok az olacaktır. Kakada koyu renk oluşabilir. Bulantı, kusma, ishal ya da karın ağrısı görülebilir. Yakınmalar sürekli olursa doz azaltılır ya da ilaç grubu değiştirilir. Hastanın kan hemoglobin düzeyi yaşına göre normal düzeye gelinceye kadar demir ilaçlarına devam edilir. Kan düzeyi normale ulaştıktan sonra vücudun demir depolarının dolması amacıyla da yarı dozda 1-2 ay daha ilaç alımı sürdürülür. Çocukların büyüme dönemi tamamlanana kadar her yıl bir kere 18 yaşına kadar kan tahlili ve demir ölçümü yaptırması, kişinin daha sağlıklı büyümesi için iyi olacaktır.