Srebrenitsa Barış Yürüyüşü-2

-Prof. Dr. Erkan IŞIĞIÇOK-U.Ü. Öğretim Üyesi ve KALBİR Başkanı-

BOSNA SAVAŞI'NIN AYRINTILARI

Sırplar tarafından çıkarılan Bosna Savaşı'nda, Birleşmiş Milletler (BM), bölgeye müdahale etti ve Srebrenitsa ile birlikte 6 bölge, güvenli bölge ilan edildi. Özellikle içinde Srebrenitsa'nın da bulunduğu ülkenin doğu tarafı Avrupa Birliği (AB) tarafından 'Yasak Bölge' ilan edildi. Savaş doğuya doğru hızla ilerledi ve nüfusunun yüzde 75'ini Müslüman Boşnakların oluşturduğu Srebrenitsa'yı ele geçirdi.

Ocak-Mart 1993 döneminde Sırplar Boşnakların elindeki bölgelere karşı saldırıya geçti. Srebrenitsa ve Zepa, Sırpların elindeki bölgenin oldukça içlerinde, düşman birlikler tarafından kuşatılmış bölgeler haline geldi. Sırp saldırıları sonucu çevre bölgelerden kaçan binlerce aç, susuz, çıplak, yalın ayak Boşnağın göçü sonucu, Srebrenitsa'da yaşayanların nüfusu 6 binden 40 binin üzerine çıktı. Bunun sonucunda; su, gıda ve tıbbi malzeme kıtlığı başladı.

Nisan 1993'te BM, Srebrenitsa, Zepa ve Gorazde'yi güvenli bölge ilan etti. BM Barış Gücü, bu bölgelere asker sevk etti ve Sırp saldırıları durdu. Ancak Srebrenitsa etrafındaki Sırp kuşatması devam etti ve sonraki 2 yıl içinde çok az sayıda insani yardım konvoyunun kasabaya girmesine izin verildi. Müslümanların elindeki silahlar BM Barış Gücü tarafından koruma gerekçesiyle toplandı. Böylece; BM, Bosna'yı koruyamadığı gibi, uygulanan silah ambargosu yüzünden ülkeyi savunmasız bırakmış ve savunma hakkını da elinden almıştı. Ayrıca, BM ve AB kurumları, Bosna Hersek devletine gerçekleştirilen saldırılar karşısındaki pasif duruşlarını meşrulaştırmak için Bosna savaşını uluslararası çatışmadan çok, bir iç savaş olarak göstermeye çalıştı. Bu durumda, saldırgan Sırplara karşın Sırbistan adı kullanılmadı, saldırgan ve kurbanların aynı kefeye konulup çatışan taraflar olarak gösterilmesi nedeniyle, savaşın bitmesinden 22 yıl süre geçmesine karşın ortada suçlu olan bir ülke bulunamamıştır.

1994'te Boşnaklar için savaşın etkisi azalmaya başladı. Gerçekleşen başarılı operasyonlar ve alınan zaferlerle Bosna halkı moral bulmuştu. Bosna Ordusu artık Saraybosna kuşatmasını sonlandırmak için ciddi operasyonlar yapabilecek konuma gelmişti. Ancak yine de savaş başladığından bu yana tam 70 bin insanın yer altında yaşadığı Goradze şehrinde, Saraybosna'da ve Bihaç bölgesinde durum hâlâ ciddiydi.

BM'nin Bosna Hersek'teki en önemli başarısı, Boşnaklar ile Bosnalı Hırvatlar arasındaki çatışmalara son vermek oldu. 18 Mart 1994'te imzalanan Washington anlaşması ile sadece çatışmalar durmadı, aynı zamanda Sırpların kontrolü dışında kalan Bosna topraklarında, Boşnak ve Bosnalı Hırvatlar arasında Boşnakları Hırvatlara bağlayan Bosna ve Hersek Federasyonu kuruldu. Böylece, Bosna Hersek'in tek başına bir Müslüman devlet olarak o bölgede büyümesinin önü kapatılmış oldu. Ayrıca, Boşnakların güçlendiği, saldırıya geçtiği ve topraklarını Sırplardan geri almaya başladıkları bir dönemde, 1995'in sonlarında imzalanan Dayton barış anlaşması ile Bosna savaşı durduruldu.

KRİVAYA 95 HAREKÂTI

9 Temmuz 1995'te Karadziç'in, Srebrenitsa'nın alınması emrini vermesi üzerine, Sırplar kasabayı ele geçirmek için "Krivaya 95" harekâtını başlattı. Sırp kasabı olarak da adlandırılan General Radko Mladiç'in komutasındaki Sırplar önce Srebrenitsa'ya daha sonra da BM Barış Gücü'ndeki Hollanda askerlerinin gözetleme mevzilerine saldırdı ve 30 civarındaki Hollanda askerini rehin aldı. Sırplar, Srebrenitsa'ya olan saldırılarını sıklaştırdıklarında 30 Hollandalı askerin Sırpların elinde esir olması nedeniyle, sorumlu Hollanda komutanı Thom Karremans'ın askerleri pasif davrandı ve Boşnakların, toplanan silahlarını geri almak için yaptıkları başvuru da bu komutan tarafından reddedildi.

Ayrıca, Srebrenitsa'daki Sırp saldırılarından ve zulmünden Tuzla'ya kaçmaya çalışan 12 bini aşkın Boşnak, dağlık arazide pusu kuran ve hareket eden her şeye ateş etmek üzere emir alan keskin nişancı (sniper) Sırp askerleri tarafından tek tek öldürülürken, yaklaşık 3 bin kişi Tuzla'ya ulaşabildi. Sırp saldırılarından kaçan binlerce Boşnak da BM tarafından güvenli bölge olarak ilan edilen ve 400 Hollandalı Barış Gücü askeri tarafından korunan Srebrenitsa'ya sığındı. Sığınmacılardan veya mültecilerden 25 bini, BM Barış Gücü askerleri tarafından Srebrenitsa'ya birkaç kilometre uzaklıktaki Potoçari'deki bir akü fabrikasına yerleştirildi. Sırp askerler 12 yaşın üzerindeki tüm erkekleri ve kadınları iki ayrı gruba ayırdılar. Kadınlara tecavüz edilirken, erkekler kamyon ve otobüslere doldurularak öldürülmek üzere başka bölgelere götürüldüler.

BM'NİN VE HOLLANDALI ASKERLERİN UTANCI!

10 Temmuz 1995'te, Sırp Ordusu Srebrenitsa'yı top ateşine tutmaya başladı. Potoçari'deki Sırp Çetnikler, Hollandalı askerlerin kıyafetlerini giydiklerinden ayırt edilemiyordu. Sırp Ordusu, kasabaya bombardımana yeniden başlayacakları ve rehin aldıkları Hollanda askerleri öldürecekleri yönünde tehdit etti. Direnen Hollanda güçleri Sırplara, sabaha kadar geri çekilmemeleri durumunda NATO'nun hava saldırısı düzenleyeceği tehdidinde bulundu. 11 Temmuz 1995'te NATO savaş uçakları Srebrenitsa etrafındaki Sırp tanklarını bombaladı. BM ise pasif davranarak ve bir şey yapmayarak, sadece 2 tane F16'yı kent üzerinde bir uçuş yaptırmakla yetindi. Bu nedenle, United Nothing unvanına kavuştu!

Bütün bu gelişmeler sonucunda, BM Barış Gücü'ne sığınan bu savunmasız Boşnak mülteciler ve şehir, Ratko Mladiç'in tehdit ve baskısıyla Hollandalı Komutan Thom Karremans tarafından 11 Temmuz 1995'te Mladiç'in askerlerine teslim edildi. Hollandalı askerler gece yarısı komutanları Karremans'ın emriyle kenti boşalttılar. Böylece, 30 Hollandalı asker karşılığında 8 bin 372 Boşnağın katledilmesine izin verilmiş oldu. Günümüzde Potoçari'de meşhur akü fabrikasının karşısında yer alan büyük anıt mezar veya şehitlik, burada ölen Boşnak şehitlerin mekanı konumundadır. Sırpların Srebrenitsa'ya girdiği 11 Temmuz 1995 gecesinde kentteki yetişkin Boşnak erkekler konvoy şeklinde ormanlar üzerinden Boşnakların kontrolündeki Tuzla'ya geçmek için yola çıktı. Ancak Sırp saldırılarından kurtulanların sadece bir kısmı 16 Temmuz'da Tuzla'ya ulaşabildi.

Srebrenitsa'da Hollandalı askerlerin pasif davranmasının etkisini örtmek amacıyla, 16 Nisan 2002'de Vim Kook'un başkanlığındaki Hollanda Hükümeti bir jest yapıyormuş gibi istifa etti. Buna karşılık, yine Hollanda'da Aralık 2006'da Srebrenitsa'yı Bosnalı Sırplara terk eden askerlere onur madalyası verildi. Ayrıca, savaştan sonraki yıllarda, Sırp general Miladiç'in Srebrenitsa'yı ve dolayısıyla Boşnakları kendisine teslim eden Hollandalı komutan Karremans'a verdiği hediyenin görüntülerinin video kaseti de ortaya çıktı.