Fay hatları planlara işlenmeli

Dün Jeoloji Mühendisleri Odası Güney Marmara Şubesi Başkanı Engin Er ile şiddetli yağış sonrası yaşanan selleri konuşmuş ve köşe yazıma aktarmıştım. 

Engin Er, Doğu Anadolu Fayı (DAF) ve Akdeniz bölgesine dikkat çekti:

"Bu aralar DAF daha aktif. Bu fayın segmentleri birbirini tetikler. 5 büyüklüğündeki depremler, ne zaman olacağını söyleyemeyiz ama daha büyük depremin habercisidir.

Akdeniz Bölgesi de aktif; buralardaki faylar 7'nin üzerinde büyüklükte deprem üretme kapasitesine sahiptir.

Kuzey Anadolu Fayı'nda son dönemde pek aktivite yok. Ege Denizi'ndeki faylar da aktif. Bursa, içinden fayların geçtiği bir şehirdir.

1855'te art arda yaşanan iki deprem şehirde büyük can ve mal kaybına yol açmıştır. Tarihsel deprem gerçeğimiz var. Bir 'İstişare Kurulu' kurulsa, akademik odalar bir araya gelse, Bursa daha güvenli bir şehir olur..."

Engin Er; yıllardır deprem, heyelan, sel, obruk gibi afete dönüşen doğa olaylarında, afetlerin engellenebileceğini savunur, eleştirilerinin yanı sıra çözüm önerilerini de gündeme getirir... Yıllardır hiç bıkmadan, usanmadan başta fay hatları olmak üzere taşkın ve heyelan gibi afet alanlarının şehir planlarına işlenmesi gerektiğini savunur durur... 

Engin Er, hükümetin gündeminde olan 'Fay Kanunu' olarak da bilinen yasa çalışmasına atıfta bulundu:

 "Fay Kanunu hükümetin gündeminde. Bu kanuna en çok ihtiyaç duyan illerin başında Bursa, İzmir, Kocaeli gibi içinden ya da ilçelerinden fay geçen 18 il geliyor.

Elazığ'daki depremlerde fay hattı üzerindeki yapılaşmanın yıkıcılığını gördük. Elazığ'da tam fay hattının üzerinde yapılaşma var. Fay Kanunu olarak tanımladığımız yasal çalışma fay hattı üzerinde yapılaşma yapılmamasını öngörüyor. Bursa'nın içinden faylar geçiyor.  Bunların üstüne bina yapılmamalı."

Çeşitli dönemlerdeki yerel yöneticilerde, sorunları abarttığı yönünde bir algı oluştuğunu hatırlatmam üzerine şunları anlattı:

"Peki, hükümet neden Fay Kanunu ile ilgileniyor. Bu konuyu ciddiye aldılar. Deprem de mi abartıyor? Zaten fay hattı üzerindeki yerleri yıkıyor. Bursa'da 1855 gibi bir deprem olursa fay hatları üzerindeki binalar yıkılacak. Bu bilimsel bir gerçektir.

Dünyanın her tarafında bir fay hattının aktif olup olmadığı aktifse tekrarlanma periyodu ve kaç büyüklüğünde deprem üreteceğini belirleyen paleosismik çalışma var. Bilimsel bir yöntemdir.  Paleosismik çalışma 'doğru değil yanlış' deniliyorsa o başka bir şey! Yıldırım Belediyesi paleosismik çalışmayı kabul ediyor. Kentsel dönüşüm planlaması yaparken, tüm fay hatlarını olmasa da birkaç fay hattını işaretledi.

Biz söyleyince de ihtiyaçları kadar inanıyorlar, olması gerektiği kadar inanmıyorlar! Paleosismik çalışma Türkiye'nin her yerinde yapılıyor. MTA da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı da üniversiteler de yapıyor.
 

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; paleosismolojik çalışma neticesinde aktif fay hattı varsa, oraya yapılaşma izni vermiyor. Bu Bakanlığın ve dünyanın kabul ettiği bir şey. Bakanlığın kabul ettiği bir çalışmaya belediyeler 'bilimsel değil' diyemez!.."

BURSA'NIN FAY HARİTASI ÇIKARTILMIŞ...

Ve yine hatırladım. 17 Ağustos 2017'de Bursa Akademik Odalar Yerleşkesi'nde düzenlenen bir panelde konuşmacılardan biri İstanbul Teknik Üniversitesi Jeoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Cenk Yaltırak'tı.

Prof. Dr. Yaltırak, Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin talebi üzerine Bursa'nın faylarına yönelik çok yoğun bir çalışma yürütüldüğünü anlatmış ve tek tek haritadan göstererek MTA haritalarında olmayan Bakacak fayını bile kayıtladıklarını anlatmıştı... Benzersiz bir çalışma yaptıklarını, 2011 yılında Büyükşehir Belediyesi'ne teslim ettiklerini söylemişti!

Peki, Prof. Dr. Cenk Yaltırak ne demişti? Hatırlatayım:
"Bursa Büyükşehir Belediyesi inanılmaz büyük bir iş yapıyor. Kimsenin haberi yok. 2010 yılında Bursa 1/100.000 plan için İstanbul Üniversitesi'ne başvurdu. Biz de Bursa'nın jeoloji haritasını MTA'dan almak yerine oturduk, baştan aşağı yeniden yaptık.

 1/100.000 basılmasına karşın 1/10.000 ölçekte yapıldı. Yüksek çözünülürlüklü 1 metrelik uydu görüntüleri, 5 metrelik sayısal arazi modellemesiyle yapıldı. Bursa'nın bütün fayları biliniyor. Her şey ortada. Ama yaptığımız çalışma hangi nedenden bilmiyorum ortada değil!.."

"Bursa'nın bütün ana hatlarını, yapılarını topografyada görmek mümkün. Bursa'nın jeoloji haritasında iki sistem var. Kuzey Anadolu fay hattı ve daha önce olmuş Trakya Eskişehir fay zonu var, katil! Mudanya, Tirilye, Gürsu'ya kadar uzanan fay zonu ise düşük aktiviteli faylardan oluşuyor. Bu faylar İnegöl ve Bursa Ovası'nın oluşumuna katkı koymuş."

"Marmara Denizi aslında artık bilinen deniz. Burada sizi ilgilendiren başka bir fay var. Armutlu'dan Bandırma'ya geliyor. Bursa için en tehlikeli fay. M.S. 161'den beri deprem olmadı. Her yıla 2 milim koyun, fayın oluşturacağı depremin büyüklüğü ortaya çıkar."

"Bursa'nın 1/10.000 ölçekli haritasında sokaklardan binalara kadar her şey bellidir. Üzerinde 20'ye yakın katman vardır. Patikalar, hatta Uludağ zirvesindeki çökeller bile vardır. Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin yaptırdığı bu harita Türkiye'de tektir."

Alinur Aktaş'ın ilk Büyükşehir Belediye Başkanlığı'na atandığındaki basın toplantısında da bu çalışmayı sormuştum. Aktaş Belediye Başkanı olalı birkaç gün olmuştu. Haliyle soruyu İmar Müdürü'ne yöneltmiş o da çalışmanın önemsizliğine dair birkaç cümle kurmuştu!

Anlamıştım ki, Prof. Dr. Cenk Yaltırak'ın "Bursa, Türkiye'de bir ilki başardı" dediği çalışma belediye bürokratları nezdinde yok hükmündeydi! Ben yine de hatırlatmış olayım; zira bilmenin vebali var bende. Belki merak edip, tozlu raflardan indiren biri çıkar!..