Hayata dair çeşitleme; SSK binası ve Merinos

Altıparmak'taki eski SSK binasını çoğunuz bilirsiniz... Yok oluşu öyle çok eski değildir. Altıparmak eski  SSK binasının oradaki ucube bina ve ucube ötesi çevre düzenlemesi sizi bilmem de benim gözüme diken gibi batıyor. Orada SSK binasının arkasında doğal kayalıklar Sarmaşıklar vardı. Doğalın yerine tuhaf bir duvar yaptılar!..

Güya toprak havuzlara sarmaşık ekeceklerdi. Ekemediler, çünkü sonradan içeriden gelen bilgilerden öğrendik ki; yapı toprağı taşıyacak güçte değildi.

Duvarın görünüşü çok rezildi, yeşil Bursa'da plastik sarmaşıklarla o çirkinliği kapamaya çalıştılar. Yanına da BTSO şekilsiz bir bina kütlesi yaptı.

'Bursa sanayicisinin yeşile bakışının anıtı!' diyesim var ama demeyeceğim. Haksızlık olur. Yeşili ne kadar çok sevdiklerini biliyorum. Hepsi de ağacı, çayırı, çimeni, çiçeği, böceği olan bahçeli evlerde oturuyor... Beton sevselerdi, beton betona bakışan, birbirine ardışık apartmanlarda yaşarlardı.

O bölgede Yağcı Cemal Bey'in köşkü vardı. Sonra doğum evi olarak hizmet verdi. 1960'ın başında Altıparmak'ta SSK Hastanesi ve SSK Bursa Müdürlüğü binası yapıldı.

Çekirge Hastanesi yapıldıktan sonra binanın en alt katı poliklinik olarak ayrıldı. Bursa hızla sanayileşiyordu; TOFAŞ ve OSB kurulmuştu... 1980'lere doğru emekliliği gelen sayısı hızla arttı. Emekli maaşı en erken bir yılda bağlanıyordu.

SSK, işvereni de emekliyi de sürüm sürüm süründüren bir kuruma dönüşmüştü. Hastaneler de öyle. 1990'lı yıllara gelindiğinde hastane on binlerce işçi, emekli yakınına yetmiyordu. Hastalar sabaha karşı 4'te, 5'te fiş kuyruğuna giriyor, doktor, laboratuvar, röntgen ve eczane kapılarında saatlerce süren sıra kuyruklarında bekliyordu.

Çileydi. Sanki görünmez bir el yatırım yapılmasını engelliyordu. Zor bela Şevket Yılmaz Hastanesi yapıldı yapılmasına da... Bittiğinde zaten SSK hastanelerinin vadesi de dolmuştu.

SSK, Emekli Sandığı, Bağ-Kur'un SGK çatısı altında birleştirilmesi ve SSK hastanelerinin de devlet hastanesine dönüştürülmesi artı sağlığın piyasalaşması, özelleşmesi gündemdeydi. Şu anda hepten kapanması gündemde. Çekirge Devlet Hastanesi arazisinde kazdığın yerden termal su fışkırır. Hemen değil ama birkaç zaman sonra termal otel yapılır orada. Bu rol, 2005'li yıllarda biçilmişti; o tarihlerde yazmıştım; 'SSK Çekirge; otel, Ankara yolu Yüksek İhtisas ise AVM olarak konuşuluyor' diye...

Altıparmak'taki SSK binası zaten yetersizdi, bir ara bir otele taşınmıştı, ama yolsuzluk iddiaları ayyuka çıkmıştı. Eski Tekel binası onarıldı, restore edildi. SGK binası oldu. Altıparmak'taki yer ile Mahfel ise  Tekel binası karşılığında Büyükşehir Belediyesi'ne devredilmişti. Büyükşehir Belediyesi yerin düzenlenmesini bedavaya getirmek için BTSO ile iş birliğine gitti ve kentin ele güne göstermelik yeni bir ucubesi daha oldu!..

BU ÇOCUKLARA NE OLDU BÖYLE?
Geçen gün oradan tramvaya binmek üzereydim. Bir anda insanlar çığlık çığlığa kaçıştı. Baktım en yukarıda çocuklar var; ve yumruğumdan büyük taşları aşağı atıyorlardı. Meydanda kadınlar ve çocuklar vardı.

Aşağıda insanlar "Yapmayın!" diye bağırsa da kâr etmedi... Biri "Polis çağırıyorum" diye bağırınca kaçtılar. 

Sekiz, on yaşında çocuklardı; eğer birinin başına gelseydi katil olacaklardı. Bu nasıl bir şey! 8, 10 yaşındaki çocuk yumruk kadar taşın öldürücü olduğunu bilmez mi? Böyle oyun olur mu? Ne oldu bu çocuklara?  

Aynı gün İzmir Yolu'ndan  eski Atatürk Stadyumu'na çıkan caddede iki çocuk bisiklet sürüyordu. Birinin kaskı vardı, "İçimden ne güzel' dedim. Takdirim iki dakikada tekdire dönüştü!

Motosiklet bozması,  ön tarafında iki yetişkin, bir çocuk, arkada iki çocuk olan triportör benzeri bir şey gördüm. Suriyelilerin kullandığı, nasıl trafiğe çıkmış anlamadım. O iki bisikletli çocuk hem kendilerini, hem de trafiği tehlikeye atarak, arabalarla yarışan o motosiklet bozmasının her iki yanına takılıp gittiler. Aklım çıktı, 'Çocuklara bir şey olacak!' diye.

BURSA'DAKİ İLK YARDIM SANDIĞI MERİNOS'TAYDI

2005'li yıllara gelindiğinde Bursa Merinos Fabrikası'nın akıbeti tartışılıyordu. BTSO talip olmuştu. İyi ki alamadı. Altıparmak SSK binasının vebali dönemin Büyükşehir Belediyesi ve BTSO yönetiminindir.  Altıparmak SSK meydanı, Merinos'u BTSO alsaydı ne hale geleceğinin delilidir...

SSK binası dedik de... 1865'te Osmanlıda Tanzimat ile atılan tekaüt (emekli) ve teavün (yardımlaşma) sandıklarıyla ilk resmi SSK uygulaması başlamıştı. 1921 yılında 151 sayılı Ereğli Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun ile Amele Birliği kurulmuştu.

Cumhuriyet'in il yıllarında çok sayıda yasa ile emekli ve yardımlaşma sandıkları kuruldu. Sonra bu sandıklar bir araya toplantı. 1936 tarihli ve 3008 sayılı İş Kanunu çıktı, 1945'te uygulanmaya başlandı. 1950'de emeklilik de dâhil edildi. 1971'de Bağ-Kur kurulmuştu. Emekli Sandığı zaten vardı.
Bursa'da ise işçiler nezdindeki ilk yardımlaşma sandığı Merinos Fabrikası'nda gerçekleşmişti.

Fabrikanın  temeli 1936'da atıldı... Mustafa Kemal Atatürk'ün Bursa'yı ilk ziyareti kurtuluştan bir ay sonra 17 Ekim 1922 tarihindeydi. Bursa'yı toplam 18 kez ziyaret etti.

Son gezisini ise 1-3 Şubat 1938 tarihinde yapmıştı. 2 Şubat 1938 tarihinde Bursa Merinos Fabrikası'nın açılışını gerçekleştirdi... Ardından da Gemlik Sunğ İpek Fabrikası'nı... Genç Cumhuriyet'in iki büyük atılımı Bursa'da gerçekleşmişti.

Atatürk bu gezisinde Çelik Palas'taki hisseleri ile Çekirge Caddesi'ndeki köşkü belediyeye devretmişti...  Çelik Palas'taki son balosuna katılmıştı...
Bu son gezisinde Bursalılara olan sevgisini şu sözlerle ifade etmişti:
"Bursa'yı ve Bursalıları seven ilk Türk ben değilim. Tarihte ve cihanda en büyük imparatorluk kurmuş olan Türkler de evvela dikkat nazarlarını Bursa'ya, bu değerli şehre çevirmişlerdir. Onun için değerini anlamış ve ifade etmişsem çok bahtiyarım."

 "Bursalılar da Atatürk'ün bu sevgisine layık oldular ve emanetine sahip çıktılar" diyebiliyorsanız deyin!..
2005'li yıllarda Merinos'un özelleştirilmesi, satılması, her halükârda kapatılması gündeme geldi... Kent kamuoyunda çok tartışıldı. Taliplerden biri de dönemin BTSO yönetimiydi. Yine dönemin Büyükşehir Belediye Başkanı rahmetli Hikmet Şahin çok uğraştı, Merinos Fabrikası arazisiyle birlikte Büyükşehir'e devredildi. Ve şehre Merinos Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi kazandırıldı.

 (Kaynak: Raif Kaplanoğlu; Atatürk'ün Bursa Gezileri; bursa.com/ lcivelekoglu.blogspot.com, Mimar Levent Civelekoğlu; 83 yıl önce bugün, Bursa Merinos Fabrikası'nın temelleri atılmıştı:)