İstanbul Üniversitesi'nden gazete arşivi

İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı, "Gazeteden Tarihe Bakış Projesi" kapsamında 1928-1942 yılları arasında yayınlanmış 55 ayrı başlıktaki yerel ve ulusal gazeteye ait arşivini erişime açtı.

İstanbul Üniversitesi kurumsal sitesinde yer alan habere göre;

"İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, sahip olduğu değerli ve zengin koleksiyonların yanı sıra, derleme niteliği taşıyan tek araştırma üniversitesi kütüphanesi olması ve hizmet kalitesi ile önemli bir kuruluş olma özelliğini sürdürüyor.

Merkez Kütüphane ve Nadir Eserler Kütüphanesi koleksiyonunda yer alan değerli eserlerin korunması, yıpranmasının önlenmesi, kullanımının yaygınlaştırılması, kültürel mirasın gelecek nesillere güvenli bir şekilde aktarılması ve ulusal/uluslararası tanıtımı amacıyla Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı tarafından çeşitli projeler yürütülüyor.

Bu önemli projelerden birisi de Gazeteden Tarihe Bakış Projesi oldu. ​Merkez Kütüphane koleksiyonunda yer alan ve bir kültür hazinesi niteliğindeki koleksiyonda yaklaşık 18 bin 422 adet cilt gazete yer alıyor.

Merkez Kütüphane, gazeteleri Osmanlıca, Rumca, Bulgarca, Fransızca, Almanca, İngilizce ve Türkçe gibi çeşitli dillerde yayınlıyor.

Yaklaşık 2 yıldır devam eden ve yoğun bir emek içeren Gazeteden Tarihe Bakış Projesi; yıpranan ve fiziksel olarak erişimi güç olan, dönemin tarihine ışık tutacak nitelikteki değerli gazete arşivinin entegre kütüphane otomasyon sistemi üzerinden erişim sağlanarak araştırmacı ile buluşturulması amacıyla hayata geçirildi.

Ayrıca; bu proje ile koleksiyonda bulunan kıymetli gazetelerin gün ışığına çıkarılması, farkındalık yaratılarak tüm ilgililer ile buluşturulması, araştırmacıların seçkin gazetelere, istediği yerden ve kolaylıkla sanal ortamda erişebilmesi, koleksiyonun gelecek nesillere korunarak aktarılması ve eserlerin daha fazla yıpranmasının engellenmesi de hedeflendi."

55 YEREL VE ULUSAL GAZETE ERİŞİME AÇILDI

İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi tarafından hayata geçirilen "Gazeteden Tarihe Bakış Projesi" kapsamında, günlük erişilebilir şekilde, 1928-1942 yılları arasında yayınlanmış 55 ayrı başlıktaki yerel ve ulusal gazete yer alıyor.

Bu gazetelere ait 581 bin 106 sayfalık arşivden 32 başlık, OCR tekniği ile taranarak ve bibliyografik künye çalışmaları yapılarak Entegre Kütüphane Otomasyon Sistemi üzerinden kullanıcıların erişimine açılmış durumda... 

Halen süren proje kapsamında, İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Dairesi Başkanlığı tarafından teknik işlemleri tamamlanan gazeteler sisteme aktarılmaya devam ediyor.

PROJE KAPSAMINDA TARANAN BURSA GAZETESİ

Hemen 'Bursa gazetesi var mı?' diye baktım... Hakkın Sesi yer almış arşivde... 1932'de haftanın üç günü yayımlanan gazetenin 1934, 1935 ve 1936 yılından nüshalar yer alıyor. 

(Aslında Bursa'da o tarihlerde yayımlanan pek çok gazete var. Bazıları şunlar: Yeni Bursa, Gazi Yolu,  Bursa Sesleri, Uludağ, Ant, Hâkimiyet.)

Hakkın Sesi gazetesinin sahibi, "Umumi Neşriyat Müdürü Derviş Edesen"... Basım yeri Bizim Matbaa...

1 Ocak 1936 tarihli gazetenin ücreti 60 para! Kuruş değil para!

Gazete 4 sayfa, birinci sayfanın dışındakiler genelde resmi ve şahsi ilanlardan oluşuyor. 1934 Temmuz'unda 100 para imiş; 1,5 yıl sonra 40 para ucuzlamış... Resmi ilanlardan gördüğümüz kadarıyla o tarihlerde ev fiyatları 600 ile 400 lira arasında değişiyor...

Eski gazetelerin haberlerine göz attım... Haberi yapan muhabir de habere konu olan kişilerin büyük kısmı da çoktan rahmetli olmuştur...

İnsana "Tarih tekerrürden ibarettir" sözünü doğrulatan haberler de vardı.

Mesela 16 Temmuz 1936 sayısında "Uludağ Oteli neden pahalı?" diye sorulmuş! Demek ki, Uludağ'ın pahalı otel tarihi tekerrür ede ede bugünlere gelmiş. 

Değişmeyen konulardan biri de gazetecilerin yargılanması; Cumhuriyet gazetesi muhabiri Musa Ataş bir hakaret davası nedeniyle yargılanıyor ve beraat ediyor...

MERİNOS'TA BİTİNYA MEZARLARI VARMIŞ!

Bir diğer ilginç haber ise Merinos fabrikası inşaat sırasında Bitinya mezarlarının bulunduğuna yönelik haber şöyle:

"Muradiye istasyonu yanında yapılmakta olan Merinos fabrikasının temel aksamı kazılırken eski mezarlar bulunmuştur. Müze Müdürü Mahmut, mezarların bulunduğu yere giderek tahkikat yapmış ve bunların Bitinyalılara ait olması ihtimalini kuvvetli görmüştür. Mezarlardan başka eski eserler de çıkmıştır..."

Öte yandan Milliyet Gazetesi'nin 1929 yılının bugünkü gazetesine göz atarken günümüz açısından da çok güncel bir haberle karşılaştım;

"O halde mesele kalmadı! Hanımlar Belediye Meclisi'ne geçer geçmez neler yapacaklar? İlk iş şu olacakmış: Süt meselesini halletmek. Ucuz ve temiz ekmek. Faal iş!.." Gazetenin manşet haberi ise 1 Mayıs'ta duvarlara beyanname yapıştıran komünist tutuklamaları!.. 1 Mayıs kutlaması o tarihlerde yasaktı; kutlamak da ağır suçtu, doğrudan komünizm propagandasına giriyordu, o da çok ağır suçtu.

Koronavirüs karantina günlerinde canınız sıkılırsa, eski gazetelere göz atabilirsiniz.

İstanbul Üniversitesi'nin hayata geçirdiği arşiv projesi gayet güzel bir çalışma olmuş. Bunu yapabilmesinde köklü bir üniversite olarak, kütüphanesinde gazete arşivlerinin olması en büyük etken. "Uludağ Üniversitesi niye yapamıyor?" denebilir. 11 Nisan 1975'te Resmi Gazete'de yayımlanan kararla kuruldu... Merkez Kütüphanesi arşivinin köklü olduğu düşünülemez.  Geriye Kültür Bakanlığı'na bağlı kütüphaneler kalıyor. Onların da bu kadar geniş kapsamlı proje için ne bütçeleri ne de insan kaynakları vardır!..