Akif ile Hasbihâl

Rıza Tevfik KALYONCU

Şark'a bakmaz, Garb'ı bilmez, görgüden yok vâyesi;

Bir kızarmaz yüz, yaşarmaz göz bütün sermayesi!

M.Akif Ersoy

Milletlerin duygularına, düşünce ve serüvenlerine tercüman olan düşünürler, şairler vardır. Milletimizin duygu dünyasına, tercüman olan, o külli iradenin hissiyatını en saf ve temiz cümlelerle dile getiren şairlerimizin başında gelir M. Akif Ersoy. O Türk milleti için bir şairden daha fazlasıdır her zaman, dizeleri çoğumuzun gönlüne zihnine yer etmiş, eleştiri ve sitemleri kendimizi sigaya çekmenin bir vesilesi olmuştur. Bugün sizi Akif'in Safahatı'nın Üçüncü kitabında beni derinden etkileyen bu dizeleriyle selamlamak istedim.

Bu dizeyi okur okumaz Akif'in bize cephane olacak tarzda başkalarını yerdiğini düşünmeyelim. Hz. İsa'nın dediği gibi "insan kendi gözündeki merteği görmezken başkasının gözündeki çöpü görür" yanlışına düşmeyelim. Hakikatte, Akif'in bu dizede işaret ettiği zihin yapısı gündelik hayatta çokca karşılaştığımız bir tipoloji olsa da biz, öğüdü kendimiz için alalım, uygulayalım.

Akif, içerisinde yaşadığı toplumun inanç, değer ve düşünce dünyasına vukufiyeti yanında küresel diyebileceğimiz bir fikir dünyasına sahiptir.

Yukarıdaki dizeler de esasında bu alemşumul fikir dünyasının yansımasıdır. Diğer bir deyişle, Akif bize hem Batı'ya hem Doğu'ya bakın ve bu ikisini aşın yoksa arada kalır ve ne olduğunu anlamazsın demektedir. Bu dizeler bize aynı zamanda bilgi ve ahlak arasında nasıl bir irtibat olduğunu veya olması gerektiğini de söylüyor. Doğu'yu ve Batı'yı tanıyarak, haksızlığa ve kötülüğe karşı durabilecek bir irade geliştirmek. Bilgisizlik değil ama belki kanıksanmış  cehaletin, toplumun değer yargılarının insani temelini idrak etmeden onlara savaş açmanın ve cephe almanın bir nevi görgüsüzlük olduğunu söylüyor Akif bize. Daha da enteresan olan, kızarmaz yüzün ve yaşarmaz gözün bir "sermaye" olarak tasvir edilmesi. Zira Peygamberimizin yaşantısına baktığımızda duygu yüklü bir insan olduğunu ve coşkun bir ruh haliyle kimi zaman güldüğünü kimi zaman ağladığını görürüz. Duyguları kaybetmemek, ahlakın ve iyiliğin temellerindendir. Acıma, şefkat, sevgi gibi duygular olmazsa bir zaman sonra eylemlerimizi tamamen menfaat ve haz yönlendirebilir. Akif'in "kızarmaz ve yaşarmaz göz" ile tasvir ettiği insan, menfaat ve hazzını tek düstur edinmiş insandır. Şu coşkun dizelerde nasıl da yüreğimizdeki mertliği, tehyic ve teşvik ediyor milli şairimiz:

"Kanayan bir yara gördüm mü, yanar ta ciğerim,

Onu dindirmek için kamçı yerim, çifte yerim!

"Adam aldırmada geç git!" diyemem aldırırım.

Çiğnerim, çiğnenirim hakkı tutar kaldırırım.

Zalimin hasmıyım amma severim mazlumu..."

Kafasını kuma gömen hakikati, sadece kendi gerçekliğinde, toplumsal sınıf ve dünyasında kalan bir zihiniyetle kemali idrak etmenin mümkün olmadığını gösteriyor Akif. Bu yönüyle Akif'in dizeleri bize "içinde hayat mücadelesi verdiğimiz toplumuni ilerlemesini, daha doğru ve ahlaklı bir toplum haline gelebilmesini ancak Şark'a ve Garb'a bakarak, onların yaşadığı tecrübelerden ders çıkartarak anlayabiliriz" demektedir.

Tekrar hatırlayalım Akif'in şu dizelerini:

Ey şark! Ey ezeli meskenet! Sen de kalkınmaya bir yol bir niyyet et!

Korkuyorum! Garbın elinden yarın, kalmayacak çekmediğin melanet.

Sanki geleceği görüyor, bugünlerin yaşanacağı hissediyor şair sezgileriyle Akif. Akif'in bu ve buna benzer dizelerinde Kuran'ın Allah'ı doğunun da batının da rabbi olarak göstermesinin etki ve yankısının izini sürebiliriz. Çünkü İslam inancında Allah, yerel, bölgesel ve kültürel bir varlık değildir. Bütün insanların ve kültürlerin rabbi, herşeyin maliki ve sahibidir. İstiklal şairimizin dizelerinde de Kuran'ın ve vahyin aydınlatıcı ışığının izlerini görebiliriz.