Aşılama çalışmaları nasıl olacak? İşte 36 soruda merak edilenler...

COVID-19 Aşısı Bilgilendirme Platformu'nu devreye alan Sağlık Bakanlığı aşılarla ve aşılanma süreçleri ile ilgili bilgileri https://covid19asi.saglik.gov.tr sitesinden paylaşmaya başladı.

Sitede toplam aşılanan kişi sayısı ana sayfada yer alıyor. İlk gün aşılanan kişi sayısı (22.20 itibarıyla) sayaçta 281 bin 770 olarak yer aldı. Aşılama verileri sisteme geçtikçe sayaca canlı olarak işlendiği belirtildi. Sitede ayrıca aşılara ve Kovid-19 aşı çeşitlerine ilişkin genel bilgiler de yer aldı. Aşı sözlüğüne de yer verilen sitede Acil Kullanım Onayı'nın ardından uygulanmaya başlanan koronavirüs aşısına dair merak edilenler yanıtlandı.

AŞIYLA İLGİLİ MERAK EDİLENLERE YANITLAR

Bakanlık sitesinde, "Sıkça Sorulan Sorular" kısmında yer verilen ve yanıtlanan 36 soru şöyle:

COVID-19 geçirdim, yine de aşı yaptırmalı mıyım?

COVID-19'u geçirenlerde koruyuculuk bir müddet daha devam etmektedir. Bu koruyuculuk düzeyi kişiyi bir süre daha COVID-19'a karşı koruyacağından hastalığı geçirmiş kişiler aşı uygulanacak öncelikli gruplarda değildir.

İnaktif COVID-19 aşısı emziren kadınlara uygulanabilir mi?

Emzirme döneminde inaktif COVID-19 aşısının uygulanmasına ilişkin veri bulunmamaktadır. COVID-19'u ağır geçirme riski yüksek olan emziren kadınlara kendi istekleri halinde aşı uygulanabilir.

İnaktif COVID-19 aşısı olduktan sonra hastalığa karşı ne kadar süre korunacağım?

Klinik çalışmalarda, inaktif COVID-19 aşılarının hastalığa karşı koruyucu etkisinin yüksek olduğu gösterilmiştir. COVID-19 aşılarının koruyuculuk süresi henüz bilinmemektedir, bunun için ek araştırmalara ihtiyaç bulunmaktadır.  

İnaktif COVID-19 aşısı kaç doz uygulanacak?

18 yaş ve üzerindeki kişilere dört hafta ara ile birer doz olmak üzere toplam iki doz olarak uygulanacaktır.  

Aşı yaptırdıktan sonra da maske, mesafe ve temizlik kurallarına uymaya devam edecek miyim?

Aşı uygulandıktan sonra hastalığa karşı koruyuculuğun gelişmesi genellikle birkaç hafta alır. Bununla birlikte herkeste aynı düzeyde koruyuculuk gelişmeyebilir. Ayrıca aşılanan kişi kendisi korunuyor olsa bile virüsü aldıysa başkasına bulaştırabilir. Bu nedenle aşı uygulandıktan sonra da maske, mesafe ve temizlik kurallarına uyulması gerekmektedir. Bakanlığımız tarafından artık önlemlere gerek olmadığı açıklanana kadar bu önlemlerin alınmasına devam edilmelidir.

Çocuklara da aşı yapılacak mı?

Bilim Kurulu tarafından belirlenmiş öncelikli risk grubunda 18 yaş altındaki kişiler yer almadığından şu an için çocuklara COVID-19 aşısı uygulanmayacaktır.

Türkiye'de COVID-19'a karşı aşı çalışmaları yapılıyor mu?

Ülkemizde de COVID-19'a karşı aşı çalışmaları yapılmaktadır. Bu aşılara ilişkin faz aşamalarının başarıyla tamamlanmasının ardından aşı üretimine geçilmesi planlanmaktadır.    

Aşı yaptırmak zorunlu mu olacak?

Türkiye'de çocukluk aşıları dâhil, aşı uygulaması zorunlu değildir. Bununla birlikte aşı, hastalıklardan korunmak için en etkili yöntemlerden biridir. Aşı sayesinde yeryüzünden silinmiş pek çok hastalık mevcuttur. Bu nedenle T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından aşıyla ilgili toplumu bilinçlendirme çalışmaları yürütülmektedir. Aşı olmak, kişinin topluma karşı sorumluluğudur.

İnaktif COVID-19 aşısı gebelere uygulanabilir mi?

Gebelikte inaktif COVID-19 aşısının uygulanmasına ilişkin veri bulunmamaktadır. COVID-19'u ağır geçirme riski yüksek olan gebelere kendi istekleri halinde aşı uygulanabilir. Aşının gebeliğin ilk üç ayında uygulanmaması tercih edilir.

COVID-19 aşısı nasıl bu kadar hızlı geliştirildi?

COVID-19 aşıları, bilim tarihinde 2009 pandemik domuz gribi aşılarından sonra bu kadar hızlı hazırlanan ilk aşıdır. Virüs ailesinin tanınıyor olması, Koronavirüslerin biyolojisinin ve nasıl davrandığının bilinmesi, bilim tarihinde belirli bir yol katedilmesi, bilgiye erişimin kolaylaşması, moleküler genetik bilimindeki ilerlemeler, kullanılan cihaz teknolojisi ve metotların yıldan yıla gelişme göstermesi, bilim insanları arasında elde edilen bilginin hızla koşulsuz olarak paylaşılması, klinik çalışmalarda hızlı yol alınması ve acil çözüm bulma çabası aşı üretim sürecini hızlandırdı. COVID-19 aşıları da diğer aşı ve ilaçlarda olduğu gibi kalite, güvenlilik ve etkinlik konusundaki yasal gereklilikler izlenerek geliştirilmektedir.

COVID-19 aşıları pandemiyi ne kadar sürede sona erdirecektir?

Aşıların pandemiyi ne zaman sonlandırabileceği aşının etkinliği, aşı uygulanan kişi sayısı, aşı uygulamasından sonra maske, mesafe ve temizlik önlemlerinin alınmasına ne kadar dikkat edildiği gibi pek çok faktöre bağlıdır. Bugüne kadar elde edilen veriler, aşının pandemiyi ne zaman sonlandıracağıyla ilgili yeterli bilgi sunmamaktadır.

COVID-19 aşıları güvenli midir?

Hiçbir aşı, faz çalışmaları yapılmadan, bu çalışmaların sonuçları ilgili mercilerle şeffaf bir şekilde paylaşılmadan onay alamaz, piyasaya sürülemez. Aşı çalışması yapan kuruluş, geliştirme ve üretim sürecinde uluslararası kalite standartlarına uymak zorundadır. Bu standartlar İyi Laboratuvar Uygulamaları (GLP-Good Laboratory Practices), İyi Klinik Uygulamaları (GCP-Good Clinical Practices) ve İyi Üretim Uygulamaları'dır (GMP-Good Manufacturing Practices).

Ayrıca faz çalışmaları sırasında aşıyla ilişkili olduğu düşünülen ve insan sağlığını belirgin ölçüde olumsuz etkileyen bir durum saptandığında çalışmalar durdurulmaktadır. Yalnızca sorunun aşı ile ilişkili olmadığından emin olunması durumunda çalışmalar sürdürülmekte, aşılama yapılıyor ise kaldığı yerden devam ettirilmektedir. Bu çerçevede ülkemizde uygulanmaya başlanan COVID-19 aşılarının faz çalışmalarında çalışmanın durmasına sebebiyet verecek bir yan etki ile karşılaşılmamıştır. Uygulama aşamasında da güvenliği konusunda herhangi bir tereddüt bulunmamaktadır.

Ülkemizde hangi COVID-19 aşısı uygulanacak?

Ülkemizde süreç içerisinde birden fazla COVID-19 aşı türü uygulanabilecek olmakla birlikte ilk olarak inaktif COVID-19 aşısı uygulanmasına karar verilmiştir.

İnaktif COVID-19 aşısı nedir?

İnaktif COVID-19 aşısı, COVID-19'a neden olan Yeni Koronavirüs'ün (SARS-CoV-2) kimyasal ve fiziksel uygulamalardan geçirilerek hastalık yapıcı özelliğinin ortadan kaldırılmasıyla elde edilen, vücutta bağışıklık yanıtı oluşturabilen cansız virüs aşısıdır.

Türkiye'de neden öncelikle Çin'de üretilen COVID-19 aşısının kullanılması tercih edildi?

Aşı tercihinde aşının güvenli ve etkin olması en önemli kriterdir. Ülkemizde en kısa sürede ve en geniş kapsayıcılıkla toplumun aşılanmasını sağlamak üzere aşı teminine yönelik çalışmalar yürütülmüştür.

COVID-19 aşısının kontrolleri ülkemizde yapılacak mı?

Bakanlığımız tarafından Ulusal Aşı Takvimimizde yer alan tüm aşılarda olduğu gibi bu aşı da kullanımı öncesinde T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından değerlendirmeye tabi tutulacak olup gerekli uygunluk testlerini sağladığı takdirde aşının uygulanmasına onay verilecektir.

COVID-19 aşısı kimlere uygulanacak?

Hastalığa maruz kalma, hastalığı ağır geçirme ve bulaştırma riskleri ile hastalığın toplumsal yaşamın işleyişi üzerindeki olumsuz etkisi değerlendirilerek COVID-19 aşısı uygulanacak öncelikli gruplar belirlenmiş olup bu gruplara sırasıyla uygulanacaktır.

COVID-19 aşılamasında neden önceliklendirme yapılıyor?

COVID-19 aşılamasında öncelikli gruplar hastalığa maruz kalma, hastalığı ağır geçirme ve bulaştırma riskleri göz önüne alınarak belirlenmiştir. Öncelikli grupların aşılanması tamamlandığında T.C. Sağlık Bakanlığı isteyen herkesin aşıya ulaşabilmesini planlamaktadır.  

COVID-19 aşısıyla neden ilk aşamada sağlık çalışanlarının aşılanması planlanmıştır?

Hastalığın teşhis ve tedavisini üstlenen sağlık çalışanları, COVID-19'a maruz kalma oranı en yüksek gruptur. Sağlık çalışanlarının hastalanmaması, sağlık hizmetlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için önem arz etmektedir. Bu nedenle ilk aşamada aşılanması planlanan grupta sağlık çalışanları da yer almaktadır.

COVID-19 aşısı nerede uygulanıyor, ücretli mi?

COVID-19 aşıları,  öncelikli olarak Aile Sağlığı Merkezleri olmak üzere aşılama aşılama hizmeti sunan sağlık kuruluşlarında yapılacaktır. Yaşlı bakımevleri, engelli rehabilitasyon merkezleri ve koruma evlerinde kalanlar ile hizmet sunanlara Toplum Sağlığı Merkezleri/İlçe Sağlık Müdürlükleri ekiplerince aşılama hizmeti verilecektir. Evde sağlık hizmeti sistemine kayıtlı olan kişilerin aşılamaları, bu hizmeti veren ve aşı uygulamaya yetkili olan sağlık personeli tarafından yapılacaktır.

T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından temin edilen aşılar, aşılama hizmeti sunulan sağlık kuruluşlarında ücretsiz olarak uygulanacaktır.

COVID-19 aşısı olmak istiyorum, ne yapmalıyım?

e-Nabız uygulamasına girerek COVID-19 aşısı için öncelikli grupta olup olmadığınızı kontrol ediniz.

Aşı için öncelikli grupta olup olmadığınızı kısa mesaj (SMS) ile öğrenmek için AŞI yazıp aralarında boşluk bırakarak sırasıyla T.C. Kimlik Numarası ve T.C. Kimlik Seri Numarasının son 4 hanesini yazıp 2023'e kısa mesaj (SMS) gönderebilirsiniz. (Örnek: AŞI 12345678910 1234)

Aşılama için öncelikli grupta iseniz Merkezi Hekim Randevu Sistemi (MHRS web, MHRS mobil, Alo 182) veya e-Nabız üzerinden aşı için randevu alınız. Temas riskini en aza indirmek için lütfen, randevu almadan sağlık kuruluşuna başvurmayınız.

COVID-19 aşısı yaptırmak için sağlık kuruluşuna gitmek güvenli midir?

Aşılama hizmeti, sağlık kuruluşlarında COVID-19 pandemisi sağlık önlemlerine uygun şekilde sürdürülmektedir. Aşılama hizmetlerinden yararlanacak kişi hem kendi güvenliği hem de toplum sağlığı için sağlık kuruluşuna gitmeden önce randevu almalıdır. Böylece kalabalık oluşumu önlenir ve temas riski azalır. Ayrıca sağlık kuruluşlarına giderken ve orada bulunulan süre içerisinde maske, mesafe ve temizlik kurallarına uyulmalıdır.  

Maske, mesafe ve temizlik kurallarına uyuyorum, yine de aşı yaptırmalı mıyım?

Bir pandemiyi (küresel salgın) durdurmak ve yaşamı eskisi gibi sürdürebilmek, tüm olanakların birlikte kullanılmasıyla mümkün olur. Bu anlamda en etkili halk sağlığı müdahalelerinden biri de aşılamadır. Aşının uygulanmasını takiben, hastalığa karşı koruyuculuğun gelişmesi genellikle birkaç hafta alır ve aşılanan herkeste aynı düzeyde korunma sağlanamayabilir. COVID-19 aşısına ilişkin bugünkü bilgilerimiz, aşılanan kişinin kendisi korunuyor olsa bile virüsü alması durumunda bir başkasına bulaştırabileceğini göstermektedir. Bu nedenle aşı uygulandıktan sonra da maske, mesafe ve temizlik kurallarına uyulması gereklidir.  

COVID-19 aşıları dışındaki aşılar COVID-19'dan korunmaya yardımcı olur mu?

COVID-19 aşıları dışında yer alan grip, zatürre, kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK), verem (BCG) vb. aşıların COVID-19'a karşı koruduğuna dair kanıtlanmış bir bilgi yoktur.  

Grip ve/veya zatürre aşısını yeni yaptırdım. COVID-19 aşısı olabilir miyim?

Grip ve/veya zatürre aşısı olduktan en az 2 hafta sonra inaktif COVID-19 aşısı olabilirsiniz.

COVID-19'u geçirmek COVID-19 aşısı olmaya göre daha uzun süre korur mu?

Kişinin bir hastalığı geçirerek kazandığı bağışıklık (doğal bağışıklık) düzeyi, geçirilen hastalığa ve kişiye göre değişir. COVID-19 etkeni SARS-CoV-2 yeni bir virüs olduğu için hastalığı geçirmekle kazanılan doğal bağışıklığın ne kadar süre koruyacağı bilinmemektedir. Ancak yürütülen bazı çalışmalar COVID-19'a karşı gelişen doğal bağışıklığın uzun süreli olmadığını göstermektedir.  

İnaktif COVID-19 aşılarının yan etkileri var mıdır?

Bugüne kadar COVID-19 aşılarına yönelik gerek yürütülen klinik çalışmalarda gerekse mevcut aşı uygulamalarında ciddi yan etkilere rastlanmamıştır. Aşılama sonrasında görülen yan etkiler sıklıkla hafiftir.

Bunlar; yorgunluk, baş ağrısı, ateş, titreme, kas/eklem ağrısı, kusma, ishal, aşı uygulanan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik gibi hafif yan etkilerdir. Ancak nadir de olsa alerjik reaksiyonların olabileceği göz ardı edilmeden aşı uygulamasından sonra bir rahatsızlık hissedilmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması ve hekime yakın zamanda aşı olunduğu bilgisinin iletilmesi unutulmamalıdır.

Aşı sonrası sık rastlanan yan etkilerle karşılaştığımda ne yapmalıyım?

Aşı sonrasında sık olarak karşılaşılabilecek durumlar ve bu hafif durumlara yönelik destekleyici yaklaşımlar şunlardır:

Aşı uygulanan bölgede ağrı, şişlik, kızarıklık olduğunda enjeksiyonun yapıldığı kola yüksekte olacak şekilde pozisyon verilmelidir. Soğuk uygulama yapılmalıdır. Parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanılabilir.

Yorgunluk hissediliyorsa istirahat edilmeli, yeterli sıvı alınmalıdır.

Hafif ateş ve titreme ve/veya kas ve eklem ağrısı varsa istirahat edilmeli, yeterli sıvı alınmalıdır. Parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanılabilir.

Baş ağrısı varsa parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanılabilir.

Kusma, ishal varsa bol sıvı alınmalıdır. Beslenme şekli ishal diyetine uygun olarak düzenlenebilir. Sıvı ve gıda alınamayacak kadar kusma görülüyorsa hekime başvurulmalıdır.

COVID-19 aşısı uygulamasından sonra aşıyla ilişkili olabileceği düşünülen bir rahatsızlık hissedilmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

İnaktif COVID-19 aşısında domuz içeriği bulunmakta mıdır?

İnaktif COVID-19 aşısında domuz içeriği bulunmamaktadır.

Temaslı olduğum için PCR testi yaptırdım ancak sonucum negatif çıktı. Aşı olmalı mıyım?

Temaslı kişiler karantina sürecini tamamladıktan sonra öncelikli risk grupları içinde yer alıyorsa aşı olabilirler.  

Zatürre aşısı oldum, COVID-19 aşısı da olmama gerek var mı?

Zatürre (pnömokok) aşıları COVID-19'a karşı koruma sağlamamaktadır. Dolayısıyla COVID-19'a karşı korunabilmek için ona özel üretilmiş COVID-19 aşısının uygulanması gerekmektedir.  

Grip aşısı oldum, COVID-19 aşısı da olmama gerek var mı?

Grip (mevsimsel influenza) aşıları COVID-19'a karşı koruma sağlamamaktadır. Dolayısıyla COVID-19'a karşı korunabilmek için ona özel üretilmiş COVID-19 aşısının uygulanması gerekmektedir.

Kimlere inaktif COVID-19 aşısı önerilmemektedir?

Bilim Kurulu tarafından belirlenmiş öncelikli risk grubunda 18 yaş altındaki kişiler yer almadığından şu an için bu gruba COVID-19 aşısı uygulanmayacaktır.

Gebelikte inaktif COVID-19 aşısının uygulanmasına ilişkin veri bulunmamaktadır. COVID-19'u ağır geçirme riski yüksek olan gebelere kendi istekleri halinde aşı uygulanabilir. Aşının gebeliğin ilk üç ayında uygulanmaması tercih edilir.

Emzirme döneminde inaktif COVID-19 aşısının uygulanmasına ilişkin veri bulunmamaktadır. COVID-19'u ağır geçirme riski yüksek olan emziren kadınlara kendi istekleri halinde aşı uygulanabilir.

İnaktif COVID-19 aşısı; PCR testi ile COVID-19 tanısı almış kişilere ve aşı yaptırmadan önceki 10 gün içerisinde bir COVID-19 vakasıyla temas etmiş kişilere uygulanmayacaktır.

İnaktif COVID-19 aşısının uygulanmaması gereken durumlar hangileridir?

Aşının içeriğinde bulunan herhangi bir maddeye karşı alerji/anafilaksi öyküsü bulunması durumunda aşı uygulanması önerilmemektedir.

Daha önce yaşanan belirgin bir alerjik reaksiyon varsa aşı uygulamasından önce bu durum sağlık personeline belirtilmelidir.

Diğer tüm aşılarda da olduğu gibi yüksek ateş (38ºC ve üzerinde),  tablosu netleşmemiş hastalık ve kronik hastalıkların atakları sırasında aşının uygulanmasının bir süre ertelenmesi önerilmektedir.

Yumurtaya alerjim var, inaktif COVID-19 aşısı olabilir miyim?

Aşının üretim sürecinde yumurta kullanılmamaktadır. Bu nedenle yumurta alerjisi olan kişilere inaktif COVID-19 aşısı uygulanabilir.

Neden 65 ve üstü yaştaki kişilere COVID-19 aşısının öncelikli olarak yapılması planlanıyor?

65 ve üstü yaştaki kişilerde COVID-19'u ağır geçirme ve hastaneye yatış, hatta ölüm riski daha yüksek olduğu için aşı bu yaş grubuna öncelikli olarak uygulanacaktır.