Gaps diyeti nasıl yapılır? Otizmle ilişkisi nedir?

Bağırsaklardaki en önemli sindirim sorunu, "leaky gut syndrome" yani sızıntılı bağırsak sendromudur. Bu tabloda, ince bağırsak duvarında hasar ve geçirgenlik görülmektedir. Toksinler, sindirilmeyen besinler, ağır metaller ve böcek ilacı gibi kimyasallar bağırsak çeperinden kana geçer. 

Bunu engellemek üzere yapılan beslenme programı da GAPS tedavisi olarak adlandırılır. Aksi halde toksinler ve kimyasallar bağırsak duvarını aşarak, kan dolaşımına geçip vücuda saldırır. Bunu engellemek için de beslenmeye dikkat edilmesi gerekir. Bağırsak florasını koruyarak sindirim sisteminin daha sağlıklı bir şekilde çalışmasına yardımcı olan GAPS diyeti, ruh ve beden uyumunu tamamlayan en önemli beslenme şekillerinden biridir. 

Yani GAPS diyet, çoğunlukla sızıntılı bağırsak sendromunun önüne geçmek için uygulanır.

Gaps diyeti ve otizm

• Otizmli çocukların beslenmesine doğumdan itibaren özen gösterilmesi gerekiyor. 1950'li yıllardan sonra dünyada otizmli çocuk sayısının artması ile bu hasta grubunda beslenmeye verilen önemin arttı.
• GAPS diyetinin otistik çocuklarda özellikle bağırsağı iyileştirici etkisi var. GAPS diyetiyle çocukların bağırsakları iyileşiyor. Diyetin tamamlayıcısı olarak da besin destekleri öneriliyor.

Otistik çocukların beslenmesi konusunda çalışmalar yürüten diyetisyen Işıl Erkan, 

Bu çocukların gen işleyişleri ve o genin aktive ettiği enzimin eksikliğinden kaynaklanan birtakım sindirim bozukluğu var. Özellikle otistik çocukların bağırsaklarında bir sıkıntı olduğu birçok bilimsel makalede yer alıyor. Yapılan testlerle de bunların doğru olduğu ortaya çıkıyor. Çocuk, proteini tüketiyor. Sindirim sıvılarında ve bağırsak astarında sıkıntı olduğu için tam sindirim gerçekleşmiyor. Sindirilmemiş besinler özellikle bazı proteinler ve gluten, karbonhidrat için geçerli. Bu proteinler polipeptit yapılarda vücutta birikiyor. Bu yapılar çocukta morfin etkisi yapıyor. Dolayısıyla sindirimi bozuk olan bireylerde ve otistik çocuklarda gluten ve süt proteini olan kazein, morfin etkisi yaratıyor. Morfin etkisi yarattığından otistik çocuklarda süt tüketimi önermiyoruz. Morfin çocukların tehlike karşısında endişe ve korku gibi duyguları taşımasını engelliyor. Refleksleri yavaşlatıyor.

Gaps diyeti sızıntılı bağırsak sendromunu nasıl tedavi eder?

• Bağırsak sağlığı için ilk ve en temel nokta, bağırsak florasının bakteri dengesini sağlamaktır. Düzenli çalışan bir bağırsakta probiyotik adı verilen faydalı bakterilerin oranının yüksek, hastalık yapıcı patojen bakterilerin ve mantarların oranının düşük olması gerekir. 
• GAPS hastalarında ise patojenik flora oranı yüksekken, bağırsak florası anormalliği bulunmaktadır. 
• Bağırsağın hasarlı olma durumunu ifade eden bu tablo nedeniyle, GAPS beslenmesinde probiyotik sağlayan fermente gıdalarla hazır probiyotikler büyük önem taşımaktadır. Bu diyet ile bağırsak florası korunarak, sindirim sisteminin sağlıklı çalışması amaçlanır.

Başka hangi hastalıkları tedavi eder?

• Nörolojik rahatsızlıklar (multiple skleroz, otizm, epilepsi, disleksi, dispraksi)
• Psikiyatrik hastalıklar (şizofreni, depresyon, hiperaktivite vb.)
• Oto-immun hastalıklar, sindirim problemleri (irritabl bağırsak sendromu, ülseratif kolit vb.)
• Atopik durumlar(çeşitli alerjiler, egzama, astım)
• Kronik yorgunluk sendromunda ciddi oranda azalma ve iyileşme görülür.

Türkiye'de kimler bu diyeti yazabiliyor ve uygulayabiliyor?

GAPS diyetini, sadece GAPS tedavisinin eğitimin alan uzmanlar uygulayabiliyor. GAPS eğitimini almayan ve "GAPS Practitioner" olmayan kişiler uygulayamıyor.

Kimler bu diyeti yapabiliyor?

65 yaş üstü ve kanser teşhisi konulmuş bireyler dışında her yaş grubu, bu diyeti uygulayabiliyor. GAPS tedavisinin olumlu sonuçları, çocuklarda ve gençlerde yetişkinlerden daha hızlı görülüyor.

Gaps diyeti ile ne kadar sürede kilo verilir?

• Gaps diyeti sayesinde sindirim sistemindeki yararlı bakterilerin sayısı önemli ölçüde artıyor. Yemeğin parçalanmasına ve besin maddelerinin emilimine yardımcı olan yararlı mikroplar (probiyotikler) sadece bunu yapmakla kalmıyor aynı zamanda gaz, şişkinlik, kabızlık ve ishal gibi yaygın sindirim sorunlarını gidermede yardımcı oluyorlar. 
• Vücudun beyinden sonra gelen en önemli organı bağırsakta görülen sorunlar, metabolik hastalıklardan psikolojik rahatsızlıklara kadar birçok nedene bağlı olabiliyor. Dolayısıyla GAPS ruhsal açından da kişinin kendini iyi hissetmesine neden oluyor
• Bu diyeti uygulayanlar -yaşı, kilosu, vücut kitle endeksi, hastalık geçmişi, fiziksel aktivitesine göre değişkenlik göstermekle birlikte- ayda 6 ila 8 kilo verebiliyor.

Tahıllar-baklagiller

Kuru fasulye, lima fasulyesi, mercimek ve bezelye haricindeki tüm baklagiller, GAPS hastaları için aşırı nişastalıdır ve uzak durulması gerekir. Keza soya fasulyesi, maş fasulyesi, nohut, fasulye filizi, bakla gibi nişastalı bakliyatın bu diyette yeri yoktur. Kuru fasulye, mercimek ve bezelyeyi 12 saat suda bekletmeli, bekletme suyundan iyice arındırdıktan pişirmelidir; ishal durumunda bu besinler tüketilmemelidir. Glüten içerikli tahıllar ve tahıl ürünleri kullanılmamalıdır.

Süt ve süt ürünleri

Süt ve süt ürünleri kullanımına başlamadan önce mutlaka duyarlılık testi yapılmalıdır. GAPS Diyeti uygulayan hastaların yapıları alerjiye açık hale geldiğinden yalnızca fermente edilmiş süt ürünleri kullanılabilir. Bağırsak sendromu söz konusu olduğu için laktozsuz süt tüketilmesi gerekir; yoğurt, ekşi krema ve doğal peynir gibi fermente süt ürünleri laktoz içermez. Öte yandan yoğurt ile kefirin evde yapılması, en az 24 saat fermente edilmesi ve dikkatli bir şekilde, adım adım tüketilmesi gerekir. Doğal ve yeterince fermente olma koşuluyla bütün peynirler GAPS Diyeti'ne uygundur. Peynir altı suyu daha az süt ürünü proteini içerir, genellikle iyi tolere edilir ve bağırsakta iyileşme sürecini başlatır.

Yumurta

Vitamin, mineral, temel aminoasit ve yağ asidi gibi GAPS hastalarının eksikliğini çektiği çok sayıda besin öğesini yumurta sağlar. Ayrıca iyi bir magnezyum ve çinko kaynağıdır, sinir sistemi için gerekli B12 vitamini bakımından da zengindir.

Meyve-sebzeler

Enginar, brokoli, kabak, patlıcan, ıspanak, karnabahar, lahana gibi nişastasız sebzelerin tüketimi uygundur. Dolayısıyla patates, yer elması, yabani havuç gibi nişastalı sebzelerin bu diyette yeri yoktur. Taze hazırlanmış meyve-sebze suları tüketilebilir. Bu arada diyet sırasında ishal meydana gelebileceğinden, ishal geçene kadar sebzeler kabuksuz, çekirdeksiz şekilde ve iyice haşlanarak tüketilmelidir. İshal sırasında meyve tüketimi uygun değildir. İshal hafiflemeye başladıkça meyveler haşlanarak, tamamen geçince de normal olarak tüketilebilir.

Kuruyemişler

Fındık, ceviz, badem, ay çekirdeği, kabak çekirdeği, kaju gibi yağlı tohumlar, kavrulmamış-tuzlanmamış olarak uygun porsiyonda tüketilebilir.

Tatlılar

Şeker, bağışıklık sistemini olumsuz etkilediği için bu diyette yer alamaz. Doğal ve olabildiğince az işlem görmüş bal tercih edilebilir.

Gaps diyeti için örnek menü

Kahvaltı: Tercihe göre pişirilmiş yumurta (omlet tercih edilecekse sızma zeytinyağı ile yapılmalı), söğüş sebze (domates, salatalık, soğan), limonlu zencefil çayı ve kabuklu yemiş unuyla yapılmış ekmek.

Ara öğün: 1 su bardağı kefir.

Öğle yemeği: Kıymalı ıspanak, 1 kase yoğurt

Ara öğün: 1 su bardağı sebze suyu.

Akşam yemeği: Izgara et, haşlanmış brokoli, avokado (sızma zeytinyağı, taze sıkılmış limon suyu), 1 su bardağı kemik suyu.

Ara öğün: 1 su bardağı laktozsuz süt