Gut hastalığı nedir? Belirtileri nelerdir?

Gut, kanda ürik asit seviyesinin yükselmesini (hiperürisemi) izleyen eklem ve dokularda monosodyum ürat kristallerinin birikimi sonucu yineleyici artrit (eklemde yangısal durum) atakları ile karakterize bir hastalıktır. Halk arasında genellikle yeme-içme alışkanlıkları nedeniyle ortaya çıktığı düşünüldüğünden "zengin hastalığı" ya da geçmişte bazı padişahların da gut hastalığı yüzünden vefat etmesi nedeniyle "padişah hastalığı" olarak bilinir. Hipokrat tarafından "kralların hastalığı" olarak nitelendirilmiştir. Latince'de ''guttae'' (damla) kelimesinden türetilmiştir.

İnsanlarda pürin metabolizmasının son ürünü ürik asittir. Pürin metabolizması DNA ve RNA sentezi açısından önem taşır. Normal durumda ürik asit kanda çözünür ve böbrekler yoluyla idrarla atılır. Serum ürik asit düzeylerinin erkeklerde 7 mg/dl'nin, kadınlarda ise 6 mg/dl'nin üzerine çıkmasına hiperürisemi adı verilir. Aşırı oranda proteinli besinler tüketmek, herhangi bir hastalık nedeniyle ürik asit üretiminde artış ya da böbreklerden ürik asit atılımında azalma olması sonucu hiperürisemi gelişir. Bunun sonucu olarak da ürat kristalleri eklemlerde ve bazen de böbreklerde birikir.

GUT HASTALIĞI DAHA ÇOK KİMLERDE GÖRÜLÜR?

Daha çok orta yaşta erkeklerde görülür. Görülme sıklığı son yıllarda artarak %3'e ulaşmıştır. Kadınlarda ise genellikle menopoz sonrası dönemde ortaya çıkar.

GUT HASTALIĞINA YAKALANMAYI KOLAYLAŞTIRAN ETKENLER NELERDİR?

Yaşam süresinin uzaması, erkek olmak, obezite, diyabet, hipertansiyon, yüksek kolesterol, böbrek hastalığı, pürinden zengin diet (kırmızı et, sakatat, deniz ürünleri), alkol (özellikle bira), cerrahi girişim, eklem travmaları, bazı kanserler, ürik asit düzeyini etkileyen ilaç kullanmak (idrar söktürücüler, düşük doz aspirin gibi) sayılabilir.

GUT HASTALIĞININ EVRELERİ NELERDİR?

GUT HASTALIĞI 4 EVREDE KARŞIMIZA ÇIKAR:

Asemptomatik hiperürisemi: Klinik bulgu yoktur. Tedavi genellike gerekli değildir. Ürik asit düzeylerinin düzenli olarak izlenmesi ve sağlıklı beslenme ile yaşam tarzı düzenlemelerinin yapılması gerekmektedir.

Akut gut atağı: Ani başlayan çok şiddetli ağrının eşlik ettiği eklemde şişlik ve kızarıklık ile seyreder. Hastaların %80'inden fazlasında ilk atak 1.metatarsofalangial eklemden (ayak başparmağının tabanı) başlar ve podagra olarak adlandırılır. Onun dışında ayak bilekleri, diz, dirsek, el parmak ve bilekleri tutulabilir. İlk nöbet, çoğunlukla gece ani olarak başlar. 8-12 saatlik zaman içinde şiddetli hal alır. Hasta en küçük bir dokunmayı dahi tolere edemez. Ağrı istirahatte de vardır, ancak eklemin hareketi ile şiddetlenir. 5- 10 gün içinde spontan olarak iyileşir. Hasta bundan sonraki nöbete kadar tamamen sağlıklıdır.

Ara dönem: Akut gut atakları arasındaki semptomsuz dönemdir. Büyük bir çoğunluğunda ikinci atak 6-24 ay içinde tekrarlar.

Kronik tofüslu gut: Gut hastalığı ilerledikçe ürik asit kristalleri eklem ve eklemlerin çevresindeki dokularda birikim yapmaktadır. Bu kristallerin aşırı birikimlerine "tofüs" denilmektedir. Özellikle ayak birinci başparmağında bunun dışında el, dirseklerin yanında, parmakların üstünde, büyük eklemlerde ortaya çıkabilmektedir. Böbrek hasarı oluşma olasılığı vardır. Uygun tıbbi müdahale ve tedavi ile çoğu gut hastası bu ileri ve sakatlayıcı aşamaya gelmeden tedavi olabilmektedir.

GUT HASTALIĞI TANISI NASIL KONUR?

Detaylı öykü ve iyi bir fizik muayene tanı için çok önemlidir. Kanda ürik asit seviyesinin yüksek saptanması tanıya yardım eder; ancak hastaların bir kısmında ürik asit seviyesi normal olabilir. Kesin tanı eklemden alınan sinovyal sıvının polarize ışık mikroskobunda incelenmesinde monosodyum ürat kristallerinin görülmesi ile konur.

DİYETTE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

Yüksek miktarda pürin içeren yiyeceklerden kaçınılması (sakatat, balık ve kabuklu deniz ürünleri, aşırı miktarda kırmızı ve beyaz et, yağlı süt ve süt ürünleri, fazla miktarlarda bezelye, mercimek, fasulye, ıspanak, karnabahar, mantar, kuşkonmaz gibi), alkolden uzak durulması (özellikle bira), bol su tüketilmesi, düzenli egzersiz yapılması, fazla kilolu olanların kilo vermesi önerilir. Kiraz, çilek, yaban mersini gibi taze meyveler, kereviz, lahana, domates, maydanoz ve yeşil yapraklı sebzeler, c vitamini bol yiyecekler ve düzenli kahve içmek gut hastasına tavsiye edilen besinlerdir.

GUT HASTALIĞI TEDAVİSİ NASIL OLUR?

Akut atak döneminde; İstirahat ve soğuk uygulamadan sonra medikal tedavi uygulanmalıdır. Kolşisin, ağrı kesicilerden non-steroid antienflamatuvar ilaçlar (NSAİİ) ve kortikosteroidler kullanılır. Bazı durumlarda etkilenen eklem içine kortikosteroid enjeksiyonu yapılabilir. Akut atak sırasında ürik asit düşürücü tedavi (allopurinol) sıklıkla atağın kötüleşmesine neden olacağından verilmez.

Ara dönemlerde ve tofüslü kronik dönemde; Yılda en az iki atak geçiren, tofüsü olan, böbrek fonksiyon bozukluğu veya böbrek taşı saptanan hastalarda serum ürik asit düzeyi <6 mg/dl ulaşacak şekilde ilaç tedavisine ihtiyaç vardır. Bu amaçla ürik asit yapımını azaltıcı (allopurinol veya febuksostat) ya da idrarla atılımını arttırıcı (probenisid veya sülfinpirazon) ilaçlar kullanılır.