Srebrenitsa Barış Yürüyüşü - 4

Prof. Dr. Erkan IŞIĞIÇOK-U.Ü. Öğretim Üyesi ve KALBİR Başkanı

DAYTON BARIŞ ANTLAŞMASI

1992'de Bosna Hersek'in bağımsızlığını ilan etmesiyle Sırplar tarafından başlatılan Bosna Savaşı, Bosnalıların toparlanarak güç dengesini sağladıkları anda, Dayton Barış Antlaşması ile 1995'te sona erdi. Dayton Barış Antlaşması, ABD'nin Ohio eyaletinin Dayton şehrinde bulunan Wright-Paterson Hava Kuvvetleri Üssü'nde Kasım 1995'te uzlaşmaya varılarak ve ABD'nin baskısıyla Aralık 1995'te imzalandı. Dayton Barış Antlaşması görüşmelerine Bosna Hersek Cumhuriyeti Devlet Başkanı Aliya İzzetbegoviç, Sırbistan Devlet Başkanı Slobodan Miloşeviç ve Hırvatistan Devlet Başkanı Franyo Tucman katıldı. ABD'yi ise dönemin başkanı Bill Clinton'ın elçisi Richard Hoolbruke temsil etti.

BM HATASINI KABUL ETTİ

BM Genel Sekreterliği, katliamdan yaklaşık 4,5 yıl sonra Srebrenitsa ile ilgili bir rapor hazırlattı. 15 Kasım 1999'da yayımlanan bu raporda; BM'nin Srebrenitsa'da çok hata yaptığı, gelişmelerle ilgili yanlış öngörülerde bulunduğu ve bunun sonucunda Srebrenitsalılara yeterli koruma sağlanamadığı belirtildi. Böylece BM, Bosna Savaşı'nda pasif davrandığını veya hatasının olduğunu kabul etmiş oldu. Kuşkusuz, BM'nin bu hatalarının cezası olmadı ve bu hataların sonucunda 200 binden fazla Bosnalı Müslüman, kendi topraklarında savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlenerek öldüğüyle kalmış oldu.

SREBRENİTSA SOYKIRIMI KARARI

20 Mart 1993'te Bosna Hersek yönetimi BM'nin soykırım sözleşmesini ihlal ettikleri gerekçesiyle, komşusu Sırbistan ile Karadağ'a karşı Lahey Uluslararası Adalet Divanı'nda dava açtı. 14 yıllık bir aradan sonra, dava 26 Şubat 2007'de karara bağlandı. Lahey Uluslararası Adalet Divanı, katliamı 'Soykırım' olarak kabul etmesine karşın, her nedense Sırbistan'ın sorumlu tutulamayacağına da karar verdi. Lahey Uluslararası Adalet Divanı'nın kapsamı daraltılmış olan 'Srebrenitsa Soykırım' kararı, ortada açık bir soykırım olmasına ve kararın verilmesine karşın, soykırımı işleyen bir ülkenin olmadığına veya Sırbistan'ın sorumlu tutulamayacağına karar vermesi, Sırpların gizli destekçileri olan sözde uluslararası toplumun (Batılı güçlerin), diledikleri yönde karar vermelerinin açık örneği olarak değerlendirilebilir.

HOLLANDA KISMEN SUÇLU BULUNDU

Lahey Uluslararası Adalet Divanı'nın kararında soykırımın sadece Srebrenitsa'da gerçekleştiği belirtildi ve bu fiilden sadece Bosnalı Sırpların ordusu sorumlu tutuldu. Srebrenitsa dışındaki sivil ölümler ise yeterince delil olmadığı gerekçesiyle soykırım olarak nitelenmedi. Ayrıca, Hollanda Temyiz Mahkemesi, Barış Gücü kapsamında BM adına bölgede görev yapan Hollandalı askerin, 300 Boşnak Müslümanı Sırplara teslim etmesi sonrasında meydana gelen Srebrenitsa soykırımından, Hollanda Devleti'nin kısmen sorumlu olduğuna ve yakınlarına uğradıkları zararın yüzde 30'u kadar tazminat ödenmesine karar verdi. Ancak mahkeme, Hollanda'nın ve Hollandalı askerlerin, Müslüman Boşnakların Srebrenitsa'da başına gelenlerin yüzde 100'ünden sorumlu tutulamayacağını da vurguladı. Uluslararası dengeyi koruyan 'Tanrılar'ın isteği böyleydi ve yüzde 70 iskonto yapılmıştı.

SOYKIRIM VAR AMA SIRBİSTAN MASUM!

Uluslararası Adalet Divanı, Srebrenitsa'da 8 bin 372 Müslüman Boşnağın 1995'te Sırplar tarafından katledilmesinin 'Soykırım' olduğuna karar vermekle birlikte, Sırbistan Devleti'nin hukuksal açıdan sorumlu olmadığına hükmetti. Sırbistan, soykırım sözleşmesinin 3. maddesinde etkili cezaların verilmesini öngören konuların hiçbirinden sorumlu tutulmadı. Bu masum ülke, sadece Srebrenitsa'daki soykırım suçunu gerçekleştirenleri engelleme yükümlülüğüne uymadığı ve soykırımı gerçekleştiren şahısları tutuklayıp, eski Yugoslavya için kurulan Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi'ne teslim etmediği yönünde suçlandı. Nitekim, baskı yapılarak tehdit ve rüşvet ile suça ortak olan Hollanda kısmen suçlu iken, baskıyı yapan askerin ülkesi (bu eylemleri kendi inisiyatiflerine göre yapmış olsalar gerek) Sırbistan masum bulunmuştur. Uluslararası Adalet Divanı'nın almış olduğu bu kararda ,siyasi niteliğin ağır bastığını ve Sırpların gizli destekçileri olan Batılı güçlerin etkisinin olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

MİLOSEVİÇ HÜKÜM GİYEMEDEN ÖLDÜ

Boşnaklar; Bosna Savaşı'nın Sırbistan ve Karadağ'da tasarlandığına ve Belgrad'daki Slobodan Miloseviç yönetiminin eski Yugoslavya coğrafyasındaki bütün savaşları yönettiğine inanıyor. Yaygın olan görüş, Sırbistan Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç yönetiminin Tito'dan sonraki Yugoslavya'nın yıkıntıları üzerinde Büyük Sırbistan'ı kurmaya çalıştığı yönündedir. Nitekim 2000 yılında tutuklanan Miloseviç, Bosna dahil eski Yugoslavya coğrafyasında işlenen değişik suçlar yüzünden hakkında 66 ayrı davadan eski Yugoslavya için kurulan Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi'nde yargılanıyordu. Ancak 11 Mart 2006'da hücresinde kalp krizi nedeniyle ölen Miloseviç, savaş suçundan hüküm giymekten kurtuldu.

SIRP LİDER RADOVAN KARADZİÇ

Avrupa'da İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra işlenmiş en büyük savaş suçlarının planlayıcısı ve başsorumlusu olarak görülen eski Sırbistan Demokrasi Partisi ve Lideri Radovan Karadziç, Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi tarafından Bosnalı Müslümanlar ve Hırvatlara karşı savaş suçu işlediği gerekçesiyle suçlandı. Savaştan 13 yıl sonra 2008'de Belgrad'da bir belediye otobüsünde yakalanarak tutuklandı ve Lahey Uluslararası Ağır Ceza Mahkemesi tarafından 40 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

GENERAL RATKO MLADİÇ

Srebrenitsa soykırımının başsorumlularından bir diğeri de Bosna Sırp Cumhuriyeti Ordu Komutanı General Radko Mladiç'tir. Mladiç, savaştan 16 yıl sonra Sırbistan İstihbarat Teşkilatı tarafından 2011'de sahte bir kimlikle yakalandı. Bunda, AB'nin Sırbistan'ın AB'ye üye olabilmesi için Mladiç'i yakalama şartını koymasının etkili olduğu söylenebilir. 1995'te Srebrenitsa'da 8 binden fazla Müslüman erkeğin öldürülmesi emrini vererek, 'soykırım, savaş ve insanlığa karşı suç işlemesi' gerekçesiyle, Lahey'de yargılanan Bosnalı Sırp General Ratko Mladiç'in ömür boyu hapse mahkûm edilmesi istendi. Lahey Uluslararası Ağır Ceza Mahkemesi'nde yargılanan Miladiç'in davası devam ediyor.

DİĞER BAZI SUÇLULAR

Mladiç dışında, soykırımdan ve 8 binden fazla sivilin katledilmesinin sorumlulardan bazıları ise şunlardır: Bosnalı Sırp komutan Vuyadin Popoviç, Genelkurmay Başkanı Ljubisa Beara, Güvenlik Şefi Drago Nikoliç, Özel Polis Müdürü Ljubomir Borovcanin, Genelkurmay Başkan Yardımcısı Radivoje Miletiç, Komutan Yardımcısı Milan Gvero, Tugay Komutanı Vinko Pandureviç. Bugüne kadar 38 Sırp asker ve polis Srebrenitsa'daki katliamla ilgili olarak hüküm giydi. Sırp Ordusu'nun istihbarat sorumlusu ve Mladiç'in yardımcısı olan Zdravko Tolimir ise Srebrenitsa soykırımı planlayıcısı olmak, savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlemekten ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.

Bosnalı Sırpların Srebrenitsa ile ilgili bir komisyonu, bu soykırıma doğrudan ve dolaylı yoldan katılanların sayısının 25 bin olduğunu tahmin etmiştir. Karadziç ve Mladiç ile birlikte, Boşnaklara yönelik soykırıma katılmış olan binlerce kişi hâlâ serbest olduğu ve bu konuda kimsenin konuşmadığı belirtilmektedir. Ayrıca, Srebrenitsa ile ilgili bir komisyonun tespitine göre, Boşnakları öldüren savaş suçlularından 900'e yakın kişinin adlarının bilindiği, Svornik ve Belgrad gibi kentlerde yaşadıkları ve değişik kamu kurumlarında çalışmaya devam ettikleri belirtilmektedir!..