Türkçe değilse geçersiz! Hak ileri sürülemez...

Çoğu kimse hiç duymamıştır. 10 Nisan 1926 tarihinde kabul edilen ve halen yürürlükte olan 805 Sayılı İktisadi Müesseselerde Mecburî Türkçe Kullanılması Hakkında Kanun'u...

Prof. Dr. Erol Ulusoy'un yazısı: 

Cumhuriyet ilan edileli daha 3 yıl olmuş, ticaret de daha çok yabancıların elinde olduğundan ve kendi aralarında yaptıkları sözleşme ve yazışmaları yabancı dilde yazdıklarından, Türk makamları ve yargısına yabancı dilde olan bu evraklar sunulmaktadır.

Nasıl ki bir İngiliz mahkemesi Türkçe yazılmış bir sözleşmeye dayalı karar vermek zorunda değilse, Türk mahkemeleri de İngilizce bilmek zorunda değildir.

YAZIŞMALAR RESMİ DİLLE 

Anayasa'mızın 3'üncü maddesine göre de resmi dilimiz Türkçe'dir. Kültürel bir sömürge ülkesi olmak istemiyorsanız, yazışmaların da resmi dilde olması önemlidir.

1926 tarihli 805 sayılı bu kanun da ticaret şirketlerinin ve diğer iktisadi kuruluşların yazışmalarında, sözleşmelerinde, defter kayıtlarında sadece Türkçe kullanmalarını zorunlu kılmış.

Fakat, kanun metnini okuyunca, dilinin bugünkü Türkçe'ye çok 'yabancı' kaldığını anlayacaksınız. Vakıf üniversitelerinin kurulmasından sonra mezun hukukçulardan sözlük kullanmadan bu kanunu anlayacak birisi çıkarsa, özel yeteneği ve becerisi nedeniyle kutlamak isterim.

"Madde 2 - Ecnebi şirket ve müesseseler için bu mecburiyet Türk müessesatı ile ve Türkiye tebaasından olan efrat ile muhabere, muamele ve temaslarına ve devair ve memurini devletten birine ibraz mecburiyetinde bulundukları evrak ve defterlerine hasredilmiştir."

TÜRKÇE OLMALI 

805 sayılı kanun gereği Türkçe yazılmayan sözleşmeler geçersiz kabul ediliyor. Türkiye'de birçok yabancı sermayeli şirket var. Yöneticileri de yabancı. Ama bu şirketlerin merkezi Türkiye'de ise Türk şirketi sayılıyorlar.

İsterse sermayesinin tamamı yabancılara ait olsun, şirket Türk şirketidir. Yabancılara ait Türk şirketleri, kolaylık ve anlaşılır olması için, özellikle yurt dışındaki hakim ortaklar da kolayca anlayabilip kontrol etsinler diye yazışmaları ve sözleşmeleri yabancı dilde yaparlar.

Yabancı ortakların anlaması için kolaylık tamam da iki Türk şirketi arasındaki sözleşmenin yabancı dilde olması halinde, kanunen geçersiz olacağı yaptırımı da ortada.

Dikkatli olmak gerek, sermayesinin, paylarının kime ait olduğuna bakılmaksızın, yöneticilerinin yabancı uyruklu olup olmadıklarına dikkat edilmeksizin, Türkiye'de kurulu şirketlerin Türkiye'deki şirket veya gerçek kişilerle yaptıkları sözleşme Türkçe değilse, hukuken geçersizdir, sözleşmeden dolayı hiçbir hak ileri sürülemez.

Sözleşmelerin bazen iki veya daha çok dilde yazıldığı, sonuna da uyuşmazlık halinde örneğin İngilizce olan metnin geçerli olacağı yazılır. Bu kural da geçersizdir.

NE ZAMAN YABANCI DİLDE SÖZLEŞME YAPILABİLİR? 

Birçok Türk şirketi de ithalat ve ihracat ağırlıklı çalıştığından sık sık yabancı şirketlerle sözleşmeler yaparlar. Türk şirketlerinin kendi aralarında değil ama, yabacı şirket ve kişilerle yapacakları sözleşmelerin yabancı dilde olmalarında hukuki bir sakınca yok.

Çünkü 805 sayılı Kanun'un 2'nci maddesi açıkça sözleşmenin taraflarından birinin yabancı olması halinde Türk şirketleriyle yapacakları sözleşmelerde Türkçe kullanılması zorunluluğu bulunmadığını düzenliyor. Yeter ki sözleşmenin diğer tarafı yabancı bir kişi veya şirket olsun.

Türklere ait yurt dışındaki bir şirket ile yapılan sözleşmelerin Türkçe olma zorunluluğu yok. Bizim şirketler hukuku sistemimizde şirketin Türk mü, yabancı mı olduğunun tespitinde, şirket ortaklarının kim, sermayesinin kime ait olduğu değil, merkezinin Türkiye'de olup olmadığına dikkat edilir. Sadece iflas hukukunda şirketin fiilen sevk ve idare edildiği yerin Türkiye olmasının hukuki önemi var.