8 Ekim 2016... Haldun Dormen, Yıldırım ilçesinde ilk defa oyun sahneleyecekti. 1998 yılında Adile Naşit Tiyatrosu'nun, 2005 yılında Barış Manço Kültür Merkezi'nin açıldığı ilçenin sahnelerinde bir usta terini akıtacak, tozunu yutacaktı... O, 1957 yılından bugüne 60 sene boyunca seyircinin yüzünde iz bırakmıştı...
Haber Giriş Tarihi: 31.03.2018 06:00
Haber Güncellenme Tarihi: 31.03.2018 06:00
Kaynak:
Haber Merkezi
https://www.yenidonem.com.tr/
-Uğur Ozan Özen-
Günler öncesinden hazırlık yapmıştım. Yıldırım Belediyesi anlaşma yapmış, kitap karşılığı bilet veriyordu. Yoğun ilgiden dolayı bilet alamamıştım. Bir taraftan Yıldırım ilçesinde tiyatroya bu kadar büyük ilginin olmasına sevindim. Kararlıydım. Ne olursa olsun orada olacaktım. Ayakta, arkada ve önümde dört yüz kişinin başı da olsa Tiyatro Kedi'nin sahnelediği Kibarlık Budalası oyununu seyredecektim. Yer mi? Hemen yazayım. Barış Manço Kültür Merkezi. Haldun Dormen daha önce defalarca Tayyare Sineması'nda, Açık Hava Tiyatrosu'nda oyun sahnelemişti. 5. Nilüfer Tiyatro Festivalinde Müfettiş'i sahnelemişti. Bu oyunu seyretmiştim.
(Kibarlık Budalası)
O gün başkaydı. Yani 8 Ekim 2016. Haldun Dormen Yıldırım İlçesinde ilk defa oyun sahneleyecekti. 1998 yılında Adile Naşit Tiyatrosu'nun, 2005 yılında Barış Manço Kültür Merkezi'nin açıldığı ilçenin sahnelerinde bir usta terini akıtacak, tozunu yutacaktı. O günü unutmadım. Seyircinin ilgisini tek kelimeyle tarif edebilirim; delice. Salon ve balkon ağzına kadar dolmuştu. Benim gibi bileti olmayanlar her zamanki gibi ayaktaydı. O gün ne güzeldi.
Her akşam şehrin birçok tiyatro salonunda oyun sahnelenir. Bir bilemedin iki saat sonra oyun biter. Az veya çok fark etmez seyirciler kapıdan dışarı çıkar. Size tavsiyem. Bazı günler kapıdan çıktıktan sonra hemen evinize gitmeyin. Bir kenarda durup seyircilerin yüzüne bakın. Oyunun izini seyircilerin yüzünde göreceksiniz. Sakın şaşırmayın. Haldun Dormen 1957 yılından bugüne 60 sene boyunca seyircinin yüzünde iz bıraktı. O zaman ben yazayım siz de okuyun.
(Müfettiş adlı oyunundan)
CEP TİYATROSU
Bursa gazetelerinde Haldun Dormen'in adına ilk kez 1957'de rastlıyoruz. İki sene önce Cep Tiyatrosu ile başladığı macera 1957 yılında Dormen Tiyatrosu'nun kuruluşuyla bir başka aşamaya geçer.
(Müfettiş adlı oyunundan)
1957 yılında "Çoğunluğunu üniversiteli gençlerin oluşturduğu" İstanbul Cep Tiyatrosu iki perdelik Bir Evlenme komedisini ve bir perdelik Amphitrion" (Andifre) oyunlarını 23 Nisan 1957 Salı günü Necatibey Kız Enstitüsü Salonunda sahneler. Ne güzel. Gazetede yer alan haberde "aynı gecede ve küçük bir sahnede oynanması bir hayli güç olmasına rağmen sanâtkarlar her iki eseri de aksatmadan muvaffakiyetle" sahnelediğinden bahsedilir. Haberin devamında "başta Haldun Dormen olmak üzere çok takdir toplamıştır" denilir. Ancak gazetede "organizasyondan Bursa'lıların çok geç haberi olmuş" eleştirisi yapılır. Bununla beraber denilerek "Cep Tiyatrosu büyük bir alâka" gördüğü özellikle belirtilir (Hakimiyet Milletindir, 24 Nisan 1957).
Yeni Ant gazetesinde yer alan "Bursalı Genç Kalemler" sayfasında A.G.Ş'nin "Haldun Dormen'le Konuşma" başlıklı yazısını paylaşmak istiyoruz:
"23 Nisan tatili dolayısıyla şehrimize gelen Cep Tiyatrosu bütün tiyatro severlere sevinç verdi.
Hâldun Dormen idaresindeki Cep Tiyatrosu sanatkârları, bize bir tiyatro ziyafeti çektiler. Böylece biz bir yandan tiyatrosuzluğumuzun acısını duyarken, diğer yandan iyi bir seyirciye sahip olamamanın acısını hissettik.
Dormen'le Cep Tiyatrosu İstanbul'da bütün sezon Plautus'un "Amphitrion" nu ile Ceactro'nun "Kaygısız" ını oynamıştı. Dergi ve gazetelerdeki eleştirmeler çok iyimserdi. Sonra aynı oyunları bütün sezon boyunca oynayabilmeleri başarılarının büyüklüğünü gösterir.
İşte bu iyimser hava içinde oyunları seyrettik. Doğrusu hiç de hayal kırıklığına uğramadık.
Turne dolayısıyla Coctecu'nun "Kaygısız" yerine Gogol'un "Bir Evlenme"si konmuştu. Plavtus'un "Amphitrion" adlı komedisi eski tiyatro anlayışıyla yer yer esprilerle dolu gerçekten değerli bir yapı.
Bu oyun boyunca "Altan Erbulak" bütün gözleri üzerinde topladı. Oyun tüm olarak başarılı idi. Fakat eski bir komedi olduğundan seyircilerimiz tarafından yer yer yadırgandı. Gogol'un "Bir Evlenme" adlı komedisi ise günümüze daha uygun olduğundan daha çok ilgi topladı.
Bu oyunda yine başta "Altan Erbulak" ve "Bilge Zobu" olmak üzere bütün oyuncular başarılı..." (A.G.Ş Yeni Ant, 14 Mayıs 1957). A.G.Ş isim kısaltmasıyla yazıyı kaleme alan kişinin tam ismini tespit edemediğimi belirtmek istiyorum. Bilen biri beni aydınlatırsa sevinirim.
Konuya döneyim.
Dormen Tiyatrosu Bursa Devlet Tiyatrosu'nun 28 Eylül 1957'de yapılan açılışına da katılır. Açılışta Tennesse Williams'ın yazdığı tek perdelik Çökme Tehlikesi Var adlı oyununu sahneler (Yeni Ant, 29 Eylül 1957 ve Devlet Tiyatrosu, Sayı: 35, Ekim 1957)
Refi Cevat Ulunay da açılışa katılanlar arasındadır. Milliyet gazetesinde yayımlanan "Bir Gecenin Târihi" başlıklı yazısında önce İstanbul'dan Bursa'ya gelirken yaşadıkları sıkıntıları anlatır. Sonrasında Bursa Valisi İhsan Sabri Çağlayangil'in "Tiyatroyu 44 günde meydana getirdik" dediğini nakleder. Refi Cevat Ulunay açılıştaki oyunları eleştirir. Özellikle de Çökme Tehlikesi Var oyununu yerden yere vurur:
"Tiyatronun temsil programı da kusurlu idi. Vali İhsan Sabri Beyin açılış nutkundan sonra açılış nutkundan ve İdil Biret'in hârikalar yapan parmaklarının çâlûkisini çaldığı parçaların hiç birinden bir şey anlamamak şartiyle, seyrettikten sonra Dormen Tiyatrosunun Tenese mi, teneke mi ne karın ağrısı ise bir Amerikalı müellifin bir perdelik ve iki şahıslık berbadın berbadı bir piyesini seyrettik. Hayta mı, amele mi ne olduğu belli olmayan bir adam, elma şekeri yemiş gibi yanakları boyalı bir kızla konuşuyor, daha doğrusu kız söylüyor, o dinliyor ve dinlerken gözlerini tavana dikiyor. Kız konuşuyor, fakat sahne gayet sağır, kızın da diksiyonu son derece kötü olduğu için hiç kimse bu "Göçme Tehlikesi Var" piyesinden bir şey anlamadı. Anlayanlar da kızın ablasının veremden öldüğünü söylediler. Eğer hakikaten bir "Göçme Tehlikesi Var" sa bu tehlike böyle piyesler veren tiyatrolar içindir.
Bir aralık öyle zannettim ki Ahmet Vefik Paşa, elinde kalın bir sopa ile kulisten fırlayarak müellifini eline geçiremediği bu mânasız ve ruhsuz piyesin biri sâmit, diğeri konuşmasını bilmeyen, şivesi bozuk artistlerini sahnesinden kaçıracak.
Perde arasında Vali Beyle görüşürken piyes hakkında fikrini sordum. "Bu da bir ekolmüş" dediler. On beş dakika sonra nihayet "Cibali Karakolu" nun üçüncü perdesinde çok şükür Muammerimize kavuştuk ve "Göçme Tehlikesi"nden kurtulmuş olmanın da neşvesi ile doya doya güldük" (Ulunay, Milliyet, 30 Eylül 1957).
Bursa gazetelerinde altı sene boyunca Dormen Tiyatrosu'nun adına rastlamadım. Turne yaptı da haber mi olmadı yoksa, benim mi gözümden kaçtı bilemiyorum.
ŞAHANE ZÜĞÜRTLER
Yedi senelik aradan sonra Dormen Tiyatrosu yeniden gelir. Bu sefer Bursa'ya değil de Bursa'nın ilçesi Mustafakemalpaşa'ya turne yapar. Daha önce İstanbul'da 400 kere sahnelenen Şahane Züğürtler komedisi 9 Mayıs 1964'te saat 20.30'da Beldeşan Sineması'nda adlı oyununu sahneler. Tiyatronun kadrosu on beş kişidir. Biletler Öğretmenler Derneği'nde satılır. Aynı oyun bir gün sonra 10 Mayıs'ta matine 18.00'de, suare 21.15'te olmak üzere iki kere Tayyare Sineması'nda sahneler. Jacques Deval'ın yazdığı oyunu Haldun Dormen yönetir. Müziği Bülent Arel, Koreografiyi ise Ömer Sezer yapar. Tiyatro aynı oyunu sahnelemek için 4 Mayıs 1966'da bir kere daha Bursa'ya gelir. (Ataeli, 7 Mayıs 1964; Hâkimiyet, 3-12 Mayıs 1964, 4 Mayıs 1966. Milliyet, 9 Nisan-3 Mayıs 1964).
İKİ OYUN BİRDEN
Bir sene sonra tiyatro iki oyunla turne yapar. Alamanya'dan Bir Yar Gelir Bizlere adlı oyunu 11-12 Haziran 1965'de ve İstanbul'da aylarca afişte kalan "Dün Gece Yolda Giderken Çok Komik Bir Şey Oldu" oyunu ise 13-14 Haziran'da Tayyare Sineması'nda sahnelenir. Oyuncuların adları size tanıdık gelecek. Altan Erbulak, Haldun Dormen, Erol Keskin, Hüseyin Kutman, Yüksel Gözen, Hadi Çaman, Nisa Serezli, Tülin Oral, Turgut Boralı, Suna Keskin, Zeynep Tedü, Esmeray Saltık, Füsun Erbulak, Yılmaz Köksal, Tolga Aşkıner (Hâkimiyet, 5-12-13 Haziran 1965; Yeni Ant, 13 Haziran 1965). Tiyatro 1967 yılında iki komedi sahnelemek için gelir. Şahane Dul oyunu 22 Haziran'da ve 23 Haziran'da ise "Bugün Git Yarın Gel" komedilerini matine: 18.00, suare: 21.00'da Tayyare Sineması'nda sahneler (Millet, 22 Haziran 1967).
Bursa'daki tiyatro seyircileri için Dormen Tiyatrosu'nun ayrı bir yeri vardır. 1968 yılında Bit Yeniği oyunu 9-10 Nisan 1968'de Tayyare Sineması'nda sahnelenir. Oyunun yazarı Georges Feydeon, çeviren: Nisa Serezli, yönetmen: Metin Serezli'dir. Oyuncular ise Haldun Dormen, Altan ve Füsun Erbulak, Salih ve Zeynep Güney, Belkıs Benar, Hüseyin Kutman, Turgut Boralı, Güzin Özipek, Erol Keskin, Erol Günaydın, Hadi Çaman. (Millet, 6 Nisan 1968.)
12 Mart muhtırasını giden yolun taşları döşenmeye başlamıştır. Dormen Tiyatrosu'nun sahnelediği oyunlarla seyirciyi adım adım gidilen kaos ortamından uzak tutmaya çalışmaktadır.
Sene 1969. Tiyatro Eski Çamlar Bardak Oldu komedisinin 200 kere 18 Şubat 1969 tarihinde matine: 19.00, suare: 21.30'da Yazıcıoğlu Sineması'nda sahnelenir. Oyunun yönetmenleri Haldun Dormen-Altan Erbulak'dır. (Millet, 5-7-8-9-17-18 Şubat 1969. Hâkimiyet, 12-13-14 Şubat 1969. Haber, 12 Şubat 1969).
Bir yıl sonra, 1970 yılında Son Gülen adlı polisiye komediyi 8 Aralık'ta matine 19.00'da ve suare 21.30'da olmak üzere Yazıcıoğlu Sineması'nda sahneler. Oyuncular Metin Serezli, Erol Keskin, Şükran Kıraç, Ekrem Onat, Atillâ Eraydın'dır (Hâkimiyet, 27-28-29 Kasım, 4-5-6-7-8 Aralık 1970).
1970'lerde ülkenin girdiği siyasi bunalım, üstelik ekonomik sorunlar tiyatroları da etkiler. 1960'lı yıllarda tiyatronun altın çağı yaşandıktan sonra 1970'li yıllarda tiyatrolar bir bir kapanmaya başlar. Dormen Tiyatrosu 1977 yılında perdelerini bir süreliğine kapatır.
TİYATRONUN 100. YILI
1979 yılının Bursa için büyük bir anlamı vardır. Çünkü bu yıl Ahmet Vefik Paşa ve Fasulciyan Kumpanyası tarafından batı tarzı tiyatronun temelinin atıldığı yıldır. Adının önünde Ahmet Vefik Paşa'nın adını taşıyan Bursa Devlet Tiyatrosu Ziya Demirel'in müdürlüğünde 100. yıl etkinliği yapar. Bu etkinliklerden biri 21 Ekim 1979 Pazar günü saat 20.30'da konferansın verilmesidir. Konferansa Vasfi Rıza Zobu, Bedia Muvahhit ve Haldun Dormen katılır. Konferansın konusu Tanzimat Tiyatrosu'nun önemi ve Ahmet Vefik Paşa'nın Kişiliği'dir. (Bursa'nın Sesi, 21 Ekim 1979.) Konferansta nelerin konuşulduğu konusunda ne dönemin gazetelerinde ne de Bursa Devlet Tiyatrosu'nun arşivinde bilgi vardır. Konferansı dinleyenlerden bir not tutup gazete veya dergi de yayımlamamıştır. Bir yerlerden konferansın kamera kaydı çıksa ne güzel olur.
YENİDEN MERHABA
Dormen Tiyatrosu 1984 yılında ikinci kere açılmasından iki sene sonra Bursa'ya turne yapar. Daha önce 250 kere sahnelenen Hangisi Karısı adlı oyunu 28-29-30-31 Temmuz 1986 tarihlerinde Kültürpark Açık Hava Tiyatrosu'nda sahneler. Oyun beğenilir. Oyunun yazarı Ray Cooney'dir. Yönetmen: Adtrian Brine'dir. Oyuncular Haldun Dormen, Metin Serezli, Kâmran Usluer, Aliye Uzunatağan, Hüseyin Kutman, Defne Halman, Turgay Kantürk, Hakan Ökten'dir. (Bursa Hâkimiyet, 25 Temmuz 1986. Hâkimiyet, 29 Temmuz 1986. Şahin, Bursa Hâkimiyet, 30 Temmuz 1986).
Dormen Tiyatrosu 26. Uluslararası Bursa Festivali'ne katılır. Oyun daha önce İstanbul'da 250 kere, Ankara'da 35 kere, İzmir, Çeşme ve Denizli'de 43 kere sahnelenmiştir. Philipp King'in yazdığı Papaz Kaçtı oyununu 22-31 Temmuz 1988 tarihleri arasında Açık Hava Tiyatrosu'nda sahneler sahnelemesine ama oyun beklenen ilgiyi görmez. Haldun Dormen oyunun ilgi görmemesini sebebini açıklar: "Bayrama gelen yanlış zaman seçimine bağlıyoruz." (Dolgun, Bursa Uludağ, 3 Ağustos 1988). Yönetmeni sizin de tahmin ettiğiniz gibi Haldun Dormen'dir. Oyuncular: Haldun Dormen, Ayşen Gruda, Metin Serezli, Sevil Üstekin, Nilgün Belgün, Necati Bilgiç, Alpay İzer, Kemal Uzun, Turgay Kantürk, Hakan Ökten. Dekoru Osman Şengezer, kostümü Sadık Kızılağaç yapar (Bursa Hâkimiyet, 15 Mayıs-21 Temmuz 1988. Olay, 21-22 Temmuz 1988) Oyuncuların arasında Bursa Oda Tiyatrosu'nda yetişen Alpay İzer'in olduğunu görmekten kıvanç duyduğumu belirtmek istiyorum.
İki sene sonra Dormen Tiyatrocu Ray Cooney'in yazdığı Kaç Baba Kaç oyunuyla turne yapar. 14-15 Mart 1990'da sahnelediği oyunun kesin olarak sahnelendiği yeri tespit edemedim. Tayyare Sineması olması muhtemeldir. Haldun Dormen hem yönetmen hem de oyuncudur. Diğer oyuncular ise Metin Serezli, Ayşen Gruda, Köksal Engür'dir (Olay, 10 Mart 1990).
32. Uluslararası Bursa Festivali'nin gazetede yayımlanan programına baktığımda Dormen Tiyatrosu'nun otuz sene önce defalarca sahnelediği Şahane Züğürtler gördüm (Bursa Marmara, 11 Haziran 1993). Oyun 29 Haziran 1993'de 21.00'da sahnelenir. İki sene önce Açık Hava Tiyatrosu'nda sahnelenen Papaz Kaçtı oyunun seyirci ilgisizliğinden sonra bu sefer şeytanın bacağı kırılır. Haldun Dormen Olay gazetesine verdiği mülâkatta sevincini dile getirir:
"Oyunu 3 bin 500 kişiye oynamaktan büyük mutluluk duyduk. Daha önce birçok kez geldik ama ancak 250-300 kişiye oynayabilmiştik. Bu nedenle Bursalılara biraz kırgındık. Ama "Şahane Züğürtler"e gösterilen ilgi bizi çok mutlu etti." (Aygör, Olay, 11 Temmuz 1993).
Dormen Tiyatrosu yine 1993 yılında turne yapar. Bu sefer sahnelenen Çılgın Sonbahar oyundur. Organizasyonu DYP İl Kadın Komisyonu yapar. Biletler 50-75-100 bin liraya satılır. Geliri lösemi hastalığı tedavisi gören Burçak Çerezcioğlu'nun tedavisi için harcanacaktır. Oyun 21 Ekim 1993'te matine 19.00'da ve suare 21.45'te olmak üzere iki kere sahnelenir. 1993 yılında Tayyare Sineması kapanmıştır. Restorasyondan sonra 1995 yılında kültür merkezi olarak açılacaktır. Haliyle oyun Tayyare Sinemasında sahnelenemez. Peki nerede sahnelenir? Sizi merakta bırakmayayım. Uludağ Üniversitesi Kültür Merkezi'nde. Böyle bir kültür merkezi yok demeyin. Bugün Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nin hemen yanı başındaki kültür merkezinin adı o yıllarda farklıydı. Oyunu çeviren ve yöneten Gencay Gürün'dür. Haberde En Club Gençlik Merkezi Yetiştirme Yurdu'nda kalan 50 gencin de oyunu seyredeceği belirtilir (Emel, Olay, 16 Ekim 1993).
TOBAV
TOBAV Bursa şubesi Dormen Tiyatrosu'nun iki oyununun organizasyonunu yapar. İlk oyun Muhteşem İkili'dir. 2 Şubat 1995'de Uludağ Üniversitesi Fethiye Kültür Merkezi'nde sahnelenir. Oyuncular Metin Serezli, Erdinç Üstün, Kerem Atabeyoğlu, Deniz Kurdoğlu, Leyla Öner'dir. Biletler 125 bin-225 bin arası satılışa çıkar. Ancak oyun iptal edilir (Bursa Haber, 24 Ocak-1 Şubat 1995). İptalin nedenini tespit edemedim.
İkinci oyun Sevgilime Göz Kulak Ol'dur. 29 Ağustos 1995'de saat 21.00'da Açık Hava Tiyatrosu'nda sahnelenir. Biletler 100-200-250-300 bin liraya satılır. Nisa Serezli'nin çevirdiği oyunu, Çetin Akçan yönetir. Oyuncular ise Haldun Dormen, Çiğdem Tunç, Suat Sungur, Hakan Ökten, Sefa Zengin, Şebnem Özinal, Selim Erdoğan'dır (Bursa 2000, 23 Ağustos 1995. Olay, 29 Ağustos 1995).
40. YIL
Cep Tiyatrosuyla başlayan macera Dormen Tiyatrosuyla devam eder. Tiyatro kapanır. Bir süre sonra yeniden açılır. Düşe kalka 40 yıl geçer. Haliyle 40. Yılda Bursa'ya turne yapmadan olmazdı.
Organizasyonu Bursa Lions Kulübü yapar. Biletler 500-400-300-200 bin liraya satılır. SSK Bursa Hastanesi Başhekimi Dr. Murat Kaçar oyundan elde edilen gelir SSK Hastanesi Diyaliz Servisinin tıbbi araç alınacağı açıklar. Ray Cooney'in yadzığı Komik Para oyunu 5 Ocak 1996 tarihinde 18.00'da Tayyare Kültür Merkezi'nde sahnelenir. Çetin Akcan yönetir. Oyuncular bildiğiniz isimler. Metin Serezli, Güneş Berberoğlu, İsmet Üstekin, Mehmet Ulay, Kerem Atabeyoğlu, Gülbin Yeşil, Selim Erdoğan, Sercan Güleryüz. (Kavaklı, Bursa Haber (Vizyon) 5-10 Ocak 1996).
40. Yılda bir kere daha turne yapılır.
Organizasyonu Kimya Mühendisleri Bursa Şubesi yapar. Arapsaçı oyunu Tayyare Kültür Merkezi'nde sahnelenir. Oyunun sahnelendiği kesin tarihi tespit edemedik. 1996 yılının Mart ayının sonunda olduğunu düşünüyorum. Yöneten ve çeviren Haldun Dormen'dir. Oyuncular Haldun Dormen, Çiğdem Tunç, Suat Sungur'dan oluşur (Uzun, Bursa Haber, 27 Mart 1996).
Kaynakça
Aygör, Ayşe "Ekol Yaratan Şahane Oyuncu", Olay, (11 Temmuz 1993).
A.G.Ş "Haldun Dormen'le Konuşma", Yeni Ant, (14 Mayıs 1957).
Dolgun, Nilgün "Haldun Dormen'de Hayal Kırıklığı", Bursa Uludağ, (3 Ağustos 1988).
Emel, Şafak "Çılgın Sonbahar", Olay, (16 Ekim 1993).
Kavaklı, Ece "Komik Para Hayat Kurtaracak", Bursa Haber (Vizyon), (5 Ocak 1996).
"Komik Para Kırdı Geçirdi", Bursa Haber, (10 Ocak 1996).
Şahin, Aslan "Dormen'den Güzel Oyun", Bursa Hakimiyet, (30 Temmuz 1986).
Ulunay, Refi' Cevat, "Bir Gecenin Târihi", Milliyet, (30 Eylül 1957).
Uzun, Mehmet "Arapsaçı'na Alkış", Bursa Haber, (27 Mart 1996).
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
Haldun Dormen'in Bursa'daki izleri
8 Ekim 2016... Haldun Dormen, Yıldırım ilçesinde ilk defa oyun sahneleyecekti. 1998 yılında Adile Naşit Tiyatrosu'nun, 2005 yılında Barış Manço Kültür Merkezi'nin açıldığı ilçenin sahnelerinde bir usta terini akıtacak, tozunu yutacaktı... O, 1957 yılından bugüne 60 sene boyunca seyircinin yüzünde iz bırakmıştı...
-Uğur Ozan Özen-
Günler öncesinden hazırlık yapmıştım. Yıldırım Belediyesi anlaşma yapmış, kitap karşılığı bilet veriyordu. Yoğun ilgiden dolayı bilet alamamıştım. Bir taraftan Yıldırım ilçesinde tiyatroya bu kadar büyük ilginin olmasına sevindim. Kararlıydım. Ne olursa olsun orada olacaktım. Ayakta, arkada ve önümde dört yüz kişinin başı da olsa Tiyatro Kedi'nin sahnelediği Kibarlık Budalası oyununu seyredecektim. Yer mi? Hemen yazayım. Barış Manço Kültür Merkezi. Haldun Dormen daha önce defalarca Tayyare Sineması'nda, Açık Hava Tiyatrosu'nda oyun sahnelemişti. 5. Nilüfer Tiyatro Festivalinde Müfettiş'i sahnelemişti. Bu oyunu seyretmiştim.
(Kibarlık Budalası)
O gün başkaydı. Yani 8 Ekim 2016. Haldun Dormen Yıldırım İlçesinde ilk defa oyun sahneleyecekti. 1998 yılında Adile Naşit Tiyatrosu'nun, 2005 yılında Barış Manço Kültür Merkezi'nin açıldığı ilçenin sahnelerinde bir usta terini akıtacak, tozunu yutacaktı. O günü unutmadım. Seyircinin ilgisini tek kelimeyle tarif edebilirim; delice. Salon ve balkon ağzına kadar dolmuştu. Benim gibi bileti olmayanlar her zamanki gibi ayaktaydı. O gün ne güzeldi.
Her akşam şehrin birçok tiyatro salonunda oyun sahnelenir. Bir bilemedin iki saat sonra oyun biter. Az veya çok fark etmez seyirciler kapıdan dışarı çıkar. Size tavsiyem. Bazı günler kapıdan çıktıktan sonra hemen evinize gitmeyin. Bir kenarda durup seyircilerin yüzüne bakın. Oyunun izini seyircilerin yüzünde göreceksiniz. Sakın şaşırmayın. Haldun Dormen 1957 yılından bugüne 60 sene boyunca seyircinin yüzünde iz bıraktı. O zaman ben yazayım siz de okuyun.
(Müfettiş adlı oyunundan)
CEP TİYATROSU
Bursa gazetelerinde Haldun Dormen'in adına ilk kez 1957'de rastlıyoruz. İki sene önce Cep Tiyatrosu ile başladığı macera 1957 yılında Dormen Tiyatrosu'nun kuruluşuyla bir başka aşamaya geçer.
(Müfettiş adlı oyunundan)
1957 yılında "Çoğunluğunu üniversiteli gençlerin oluşturduğu" İstanbul Cep Tiyatrosu iki perdelik Bir Evlenme komedisini ve bir perdelik Amphitrion" (Andifre) oyunlarını 23 Nisan 1957 Salı günü Necatibey Kız Enstitüsü Salonunda sahneler. Ne güzel. Gazetede yer alan haberde "aynı gecede ve küçük bir sahnede oynanması bir hayli güç olmasına rağmen sanâtkarlar her iki eseri de aksatmadan muvaffakiyetle" sahnelediğinden bahsedilir. Haberin devamında "başta Haldun Dormen olmak üzere çok takdir toplamıştır" denilir. Ancak gazetede "organizasyondan Bursa'lıların çok geç haberi olmuş" eleştirisi yapılır. Bununla beraber denilerek "Cep Tiyatrosu büyük bir alâka" gördüğü özellikle belirtilir (Hakimiyet Milletindir, 24 Nisan 1957).
Yeni Ant gazetesinde yer alan "Bursalı Genç Kalemler" sayfasında A.G.Ş'nin "Haldun Dormen'le Konuşma" başlıklı yazısını paylaşmak istiyoruz:
"23 Nisan tatili dolayısıyla şehrimize gelen Cep Tiyatrosu bütün tiyatro severlere sevinç verdi.
Hâldun Dormen idaresindeki Cep Tiyatrosu sanatkârları, bize bir tiyatro ziyafeti çektiler. Böylece biz bir yandan tiyatrosuzluğumuzun acısını duyarken, diğer yandan iyi bir seyirciye sahip olamamanın acısını hissettik.
Dormen'le Cep Tiyatrosu İstanbul'da bütün sezon Plautus'un "Amphitrion" nu ile Ceactro'nun "Kaygısız" ını oynamıştı. Dergi ve gazetelerdeki eleştirmeler çok iyimserdi. Sonra aynı oyunları bütün sezon boyunca oynayabilmeleri başarılarının büyüklüğünü gösterir.
İşte bu iyimser hava içinde oyunları seyrettik. Doğrusu hiç de hayal kırıklığına uğramadık.
Turne dolayısıyla Coctecu'nun "Kaygısız" yerine Gogol'un "Bir Evlenme"si konmuştu. Plavtus'un "Amphitrion" adlı komedisi eski tiyatro anlayışıyla yer yer esprilerle dolu gerçekten değerli bir yapı.
Bu oyun boyunca "Altan Erbulak" bütün gözleri üzerinde topladı. Oyun tüm olarak başarılı idi. Fakat eski bir komedi olduğundan seyircilerimiz tarafından yer yer yadırgandı. Gogol'un "Bir Evlenme" adlı komedisi ise günümüze daha uygun olduğundan daha çok ilgi topladı.
Bu oyunda yine başta "Altan Erbulak" ve "Bilge Zobu" olmak üzere bütün oyuncular başarılı..." (A.G.Ş Yeni Ant, 14 Mayıs 1957). A.G.Ş isim kısaltmasıyla yazıyı kaleme alan kişinin tam ismini tespit edemediğimi belirtmek istiyorum. Bilen biri beni aydınlatırsa sevinirim.
Konuya döneyim.
Dormen Tiyatrosu Bursa Devlet Tiyatrosu'nun 28 Eylül 1957'de yapılan açılışına da katılır. Açılışta Tennesse Williams'ın yazdığı tek perdelik Çökme Tehlikesi Var adlı oyununu sahneler (Yeni Ant, 29 Eylül 1957 ve Devlet Tiyatrosu, Sayı: 35, Ekim 1957)
Refi Cevat Ulunay da açılışa katılanlar arasındadır. Milliyet gazetesinde yayımlanan "Bir Gecenin Târihi" başlıklı yazısında önce İstanbul'dan Bursa'ya gelirken yaşadıkları sıkıntıları anlatır. Sonrasında Bursa Valisi İhsan Sabri Çağlayangil'in "Tiyatroyu 44 günde meydana getirdik" dediğini nakleder. Refi Cevat Ulunay açılıştaki oyunları eleştirir. Özellikle de Çökme Tehlikesi Var oyununu yerden yere vurur:
"Tiyatronun temsil programı da kusurlu idi. Vali İhsan Sabri Beyin açılış nutkundan sonra açılış nutkundan ve İdil Biret'in hârikalar yapan parmaklarının çâlûkisini çaldığı parçaların hiç birinden bir şey anlamamak şartiyle, seyrettikten sonra Dormen Tiyatrosunun Tenese mi, teneke mi ne karın ağrısı ise bir Amerikalı müellifin bir perdelik ve iki şahıslık berbadın berbadı bir piyesini seyrettik. Hayta mı, amele mi ne olduğu belli olmayan bir adam, elma şekeri yemiş gibi yanakları boyalı bir kızla konuşuyor, daha doğrusu kız söylüyor, o dinliyor ve dinlerken gözlerini tavana dikiyor. Kız konuşuyor, fakat sahne gayet sağır, kızın da diksiyonu son derece kötü olduğu için hiç kimse bu "Göçme Tehlikesi Var" piyesinden bir şey anlamadı. Anlayanlar da kızın ablasının veremden öldüğünü söylediler. Eğer hakikaten bir "Göçme Tehlikesi Var" sa bu tehlike böyle piyesler veren tiyatrolar içindir.
Bir aralık öyle zannettim ki Ahmet Vefik Paşa, elinde kalın bir sopa ile kulisten fırlayarak müellifini eline geçiremediği bu mânasız ve ruhsuz piyesin biri sâmit, diğeri konuşmasını bilmeyen, şivesi bozuk artistlerini sahnesinden kaçıracak.
Perde arasında Vali Beyle görüşürken piyes hakkında fikrini sordum. "Bu da bir ekolmüş" dediler. On beş dakika sonra nihayet "Cibali Karakolu" nun üçüncü perdesinde çok şükür Muammerimize kavuştuk ve "Göçme Tehlikesi"nden kurtulmuş olmanın da neşvesi ile doya doya güldük" (Ulunay, Milliyet, 30 Eylül 1957).
Bursa gazetelerinde altı sene boyunca Dormen Tiyatrosu'nun adına rastlamadım. Turne yaptı da haber mi olmadı yoksa, benim mi gözümden kaçtı bilemiyorum.
ŞAHANE ZÜĞÜRTLER
Yedi senelik aradan sonra Dormen Tiyatrosu yeniden gelir. Bu sefer Bursa'ya değil de Bursa'nın ilçesi Mustafakemalpaşa'ya turne yapar. Daha önce İstanbul'da 400 kere sahnelenen Şahane Züğürtler komedisi 9 Mayıs 1964'te saat 20.30'da Beldeşan Sineması'nda adlı oyununu sahneler. Tiyatronun kadrosu on beş kişidir. Biletler Öğretmenler Derneği'nde satılır. Aynı oyun bir gün sonra 10 Mayıs'ta matine 18.00'de, suare 21.15'te olmak üzere iki kere Tayyare Sineması'nda sahneler. Jacques Deval'ın yazdığı oyunu Haldun Dormen yönetir. Müziği Bülent Arel, Koreografiyi ise Ömer Sezer yapar. Tiyatro aynı oyunu sahnelemek için 4 Mayıs 1966'da bir kere daha Bursa'ya gelir. (Ataeli, 7 Mayıs 1964; Hâkimiyet, 3-12 Mayıs 1964, 4 Mayıs 1966. Milliyet, 9 Nisan-3 Mayıs 1964).
İKİ OYUN BİRDEN
Bir sene sonra tiyatro iki oyunla turne yapar. Alamanya'dan Bir Yar Gelir Bizlere adlı oyunu 11-12 Haziran 1965'de ve İstanbul'da aylarca afişte kalan "Dün Gece Yolda Giderken Çok Komik Bir Şey Oldu" oyunu ise 13-14 Haziran'da Tayyare Sineması'nda sahnelenir. Oyuncuların adları size tanıdık gelecek. Altan Erbulak, Haldun Dormen, Erol Keskin, Hüseyin Kutman, Yüksel Gözen, Hadi Çaman, Nisa Serezli, Tülin Oral, Turgut Boralı, Suna Keskin, Zeynep Tedü, Esmeray Saltık, Füsun Erbulak, Yılmaz Köksal, Tolga Aşkıner (Hâkimiyet, 5-12-13 Haziran 1965; Yeni Ant, 13 Haziran 1965). Tiyatro 1967 yılında iki komedi sahnelemek için gelir. Şahane Dul oyunu 22 Haziran'da ve 23 Haziran'da ise "Bugün Git Yarın Gel" komedilerini matine: 18.00, suare: 21.00'da Tayyare Sineması'nda sahneler (Millet, 22 Haziran 1967).
Bursa'daki tiyatro seyircileri için Dormen Tiyatrosu'nun ayrı bir yeri vardır. 1968 yılında Bit Yeniği oyunu 9-10 Nisan 1968'de Tayyare Sineması'nda sahnelenir. Oyunun yazarı Georges Feydeon, çeviren: Nisa Serezli, yönetmen: Metin Serezli'dir. Oyuncular ise Haldun Dormen, Altan ve Füsun Erbulak, Salih ve Zeynep Güney, Belkıs Benar, Hüseyin Kutman, Turgut Boralı, Güzin Özipek, Erol Keskin, Erol Günaydın, Hadi Çaman. (Millet, 6 Nisan 1968.)
12 Mart muhtırasını giden yolun taşları döşenmeye başlamıştır. Dormen Tiyatrosu'nun sahnelediği oyunlarla seyirciyi adım adım gidilen kaos ortamından uzak tutmaya çalışmaktadır.
Sene 1969. Tiyatro Eski Çamlar Bardak Oldu komedisinin 200 kere 18 Şubat 1969 tarihinde matine: 19.00, suare: 21.30'da Yazıcıoğlu Sineması'nda sahnelenir. Oyunun yönetmenleri Haldun Dormen-Altan Erbulak'dır. (Millet, 5-7-8-9-17-18 Şubat 1969. Hâkimiyet, 12-13-14 Şubat 1969. Haber, 12 Şubat 1969).
Bir yıl sonra, 1970 yılında Son Gülen adlı polisiye komediyi 8 Aralık'ta matine 19.00'da ve suare 21.30'da olmak üzere Yazıcıoğlu Sineması'nda sahneler. Oyuncular Metin Serezli, Erol Keskin, Şükran Kıraç, Ekrem Onat, Atillâ Eraydın'dır (Hâkimiyet, 27-28-29 Kasım, 4-5-6-7-8 Aralık 1970).
1970'lerde ülkenin girdiği siyasi bunalım, üstelik ekonomik sorunlar tiyatroları da etkiler. 1960'lı yıllarda tiyatronun altın çağı yaşandıktan sonra 1970'li yıllarda tiyatrolar bir bir kapanmaya başlar. Dormen Tiyatrosu 1977 yılında perdelerini bir süreliğine kapatır.
TİYATRONUN 100. YILI
1979 yılının Bursa için büyük bir anlamı vardır. Çünkü bu yıl Ahmet Vefik Paşa ve Fasulciyan Kumpanyası tarafından batı tarzı tiyatronun temelinin atıldığı yıldır. Adının önünde Ahmet Vefik Paşa'nın adını taşıyan Bursa Devlet Tiyatrosu Ziya Demirel'in müdürlüğünde 100. yıl etkinliği yapar. Bu etkinliklerden biri 21 Ekim 1979 Pazar günü saat 20.30'da konferansın verilmesidir. Konferansa Vasfi Rıza Zobu, Bedia Muvahhit ve Haldun Dormen katılır. Konferansın konusu Tanzimat Tiyatrosu'nun önemi ve Ahmet Vefik Paşa'nın Kişiliği'dir. (Bursa'nın Sesi, 21 Ekim 1979.) Konferansta nelerin konuşulduğu konusunda ne dönemin gazetelerinde ne de Bursa Devlet Tiyatrosu'nun arşivinde bilgi vardır. Konferansı dinleyenlerden bir not tutup gazete veya dergi de yayımlamamıştır. Bir yerlerden konferansın kamera kaydı çıksa ne güzel olur.
YENİDEN MERHABA
Dormen Tiyatrosu 1984 yılında ikinci kere açılmasından iki sene sonra Bursa'ya turne yapar. Daha önce 250 kere sahnelenen Hangisi Karısı adlı oyunu 28-29-30-31 Temmuz 1986 tarihlerinde Kültürpark Açık Hava Tiyatrosu'nda sahneler. Oyun beğenilir. Oyunun yazarı Ray Cooney'dir. Yönetmen: Adtrian Brine'dir. Oyuncular Haldun Dormen, Metin Serezli, Kâmran Usluer, Aliye Uzunatağan, Hüseyin Kutman, Defne Halman, Turgay Kantürk, Hakan Ökten'dir. (Bursa Hâkimiyet, 25 Temmuz 1986. Hâkimiyet, 29 Temmuz 1986. Şahin, Bursa Hâkimiyet, 30 Temmuz 1986).
Dormen Tiyatrosu 26. Uluslararası Bursa Festivali'ne katılır. Oyun daha önce İstanbul'da 250 kere, Ankara'da 35 kere, İzmir, Çeşme ve Denizli'de 43 kere sahnelenmiştir. Philipp King'in yazdığı Papaz Kaçtı oyununu 22-31 Temmuz 1988 tarihleri arasında Açık Hava Tiyatrosu'nda sahneler sahnelemesine ama oyun beklenen ilgiyi görmez. Haldun Dormen oyunun ilgi görmemesini sebebini açıklar: "Bayrama gelen yanlış zaman seçimine bağlıyoruz." (Dolgun, Bursa Uludağ, 3 Ağustos 1988). Yönetmeni sizin de tahmin ettiğiniz gibi Haldun Dormen'dir. Oyuncular: Haldun Dormen, Ayşen Gruda, Metin Serezli, Sevil Üstekin, Nilgün Belgün, Necati Bilgiç, Alpay İzer, Kemal Uzun, Turgay Kantürk, Hakan Ökten. Dekoru Osman Şengezer, kostümü Sadık Kızılağaç yapar (Bursa Hâkimiyet, 15 Mayıs-21 Temmuz 1988. Olay, 21-22 Temmuz 1988) Oyuncuların arasında Bursa Oda Tiyatrosu'nda yetişen Alpay İzer'in olduğunu görmekten kıvanç duyduğumu belirtmek istiyorum.
İki sene sonra Dormen Tiyatrocu Ray Cooney'in yazdığı Kaç Baba Kaç oyunuyla turne yapar. 14-15 Mart 1990'da sahnelediği oyunun kesin olarak sahnelendiği yeri tespit edemedim. Tayyare Sineması olması muhtemeldir. Haldun Dormen hem yönetmen hem de oyuncudur. Diğer oyuncular ise Metin Serezli, Ayşen Gruda, Köksal Engür'dir (Olay, 10 Mart 1990).
32. Uluslararası Bursa Festivali'nin gazetede yayımlanan programına baktığımda Dormen Tiyatrosu'nun otuz sene önce defalarca sahnelediği Şahane Züğürtler gördüm (Bursa Marmara, 11 Haziran 1993). Oyun 29 Haziran 1993'de 21.00'da sahnelenir. İki sene önce Açık Hava Tiyatrosu'nda sahnelenen Papaz Kaçtı oyunun seyirci ilgisizliğinden sonra bu sefer şeytanın bacağı kırılır. Haldun Dormen Olay gazetesine verdiği mülâkatta sevincini dile getirir:
"Oyunu 3 bin 500 kişiye oynamaktan büyük mutluluk duyduk. Daha önce birçok kez geldik ama ancak 250-300 kişiye oynayabilmiştik. Bu nedenle Bursalılara biraz kırgındık. Ama "Şahane Züğürtler"e gösterilen ilgi bizi çok mutlu etti." (Aygör, Olay, 11 Temmuz 1993).
Dormen Tiyatrosu yine 1993 yılında turne yapar. Bu sefer sahnelenen Çılgın Sonbahar oyundur. Organizasyonu DYP İl Kadın Komisyonu yapar. Biletler 50-75-100 bin liraya satılır. Geliri lösemi hastalığı tedavisi gören Burçak Çerezcioğlu'nun tedavisi için harcanacaktır. Oyun 21 Ekim 1993'te matine 19.00'da ve suare 21.45'te olmak üzere iki kere sahnelenir. 1993 yılında Tayyare Sineması kapanmıştır. Restorasyondan sonra 1995 yılında kültür merkezi olarak açılacaktır. Haliyle oyun Tayyare Sinemasında sahnelenemez. Peki nerede sahnelenir? Sizi merakta bırakmayayım. Uludağ Üniversitesi Kültür Merkezi'nde. Böyle bir kültür merkezi yok demeyin. Bugün Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nin hemen yanı başındaki kültür merkezinin adı o yıllarda farklıydı. Oyunu çeviren ve yöneten Gencay Gürün'dür. Haberde En Club Gençlik Merkezi Yetiştirme Yurdu'nda kalan 50 gencin de oyunu seyredeceği belirtilir (Emel, Olay, 16 Ekim 1993).
TOBAV
TOBAV Bursa şubesi Dormen Tiyatrosu'nun iki oyununun organizasyonunu yapar. İlk oyun Muhteşem İkili'dir. 2 Şubat 1995'de Uludağ Üniversitesi Fethiye Kültür Merkezi'nde sahnelenir. Oyuncular Metin Serezli, Erdinç Üstün, Kerem Atabeyoğlu, Deniz Kurdoğlu, Leyla Öner'dir. Biletler 125 bin-225 bin arası satılışa çıkar. Ancak oyun iptal edilir (Bursa Haber, 24 Ocak-1 Şubat 1995). İptalin nedenini tespit edemedim.
İkinci oyun Sevgilime Göz Kulak Ol'dur. 29 Ağustos 1995'de saat 21.00'da Açık Hava Tiyatrosu'nda sahnelenir. Biletler 100-200-250-300 bin liraya satılır. Nisa Serezli'nin çevirdiği oyunu, Çetin Akçan yönetir. Oyuncular ise Haldun Dormen, Çiğdem Tunç, Suat Sungur, Hakan Ökten, Sefa Zengin, Şebnem Özinal, Selim Erdoğan'dır (Bursa 2000, 23 Ağustos 1995. Olay, 29 Ağustos 1995).
40. YIL
Cep Tiyatrosuyla başlayan macera Dormen Tiyatrosuyla devam eder. Tiyatro kapanır. Bir süre sonra yeniden açılır. Düşe kalka 40 yıl geçer. Haliyle 40. Yılda Bursa'ya turne yapmadan olmazdı.
Organizasyonu Bursa Lions Kulübü yapar. Biletler 500-400-300-200 bin liraya satılır. SSK Bursa Hastanesi Başhekimi Dr. Murat Kaçar oyundan elde edilen gelir SSK Hastanesi Diyaliz Servisinin tıbbi araç alınacağı açıklar. Ray Cooney'in yadzığı Komik Para oyunu 5 Ocak 1996 tarihinde 18.00'da Tayyare Kültür Merkezi'nde sahnelenir. Çetin Akcan yönetir. Oyuncular bildiğiniz isimler. Metin Serezli, Güneş Berberoğlu, İsmet Üstekin, Mehmet Ulay, Kerem Atabeyoğlu, Gülbin Yeşil, Selim Erdoğan, Sercan Güleryüz. (Kavaklı, Bursa Haber (Vizyon) 5-10 Ocak 1996).
40. Yılda bir kere daha turne yapılır.
Organizasyonu Kimya Mühendisleri Bursa Şubesi yapar. Arapsaçı oyunu Tayyare Kültür Merkezi'nde sahnelenir. Oyunun sahnelendiği kesin tarihi tespit edemedik. 1996 yılının Mart ayının sonunda olduğunu düşünüyorum. Yöneten ve çeviren Haldun Dormen'dir. Oyuncular Haldun Dormen, Çiğdem Tunç, Suat Sungur'dan oluşur (Uzun, Bursa Haber, 27 Mart 1996).
Kaynakça
Aygör, Ayşe "Ekol Yaratan Şahane Oyuncu", Olay, (11 Temmuz 1993).
A.G.Ş "Haldun Dormen'le Konuşma", Yeni Ant, (14 Mayıs 1957).
Dolgun, Nilgün "Haldun Dormen'de Hayal Kırıklığı", Bursa Uludağ, (3 Ağustos 1988).
Emel, Şafak "Çılgın Sonbahar", Olay, (16 Ekim 1993).
Kavaklı, Ece "Komik Para Hayat Kurtaracak", Bursa Haber (Vizyon), (5 Ocak 1996).
"Komik Para Kırdı Geçirdi", Bursa Haber, (10 Ocak 1996).
Şahin, Aslan "Dormen'den Güzel Oyun", Bursa Hakimiyet, (30 Temmuz 1986).
Ulunay, Refi' Cevat, "Bir Gecenin Târihi", Milliyet, (30 Eylül 1957).
Uzun, Mehmet "Arapsaçı'na Alkış", Bursa Haber, (27 Mart 1996).
En Çok Okunan Haberler
Bursa'da akademisyen ve öğrencilerden hayat kurtaran bağış
Bursa'da husumetli dehşeti!
İnegöl’de öğrencilere 26 bin kumbara dağıtılacak
Okulun dış cephesi alev alev yandı
Bursa BUSADER Prof. Dr. Uğur Batı’yı ağırladı
TÜGİAD Bursa Şubesi, lösemili çocuklara umut oldu
BUSİAD'da “Yeni ekonominin adı yeşil”
Başkan Burkay’dan yeni üyelere “Projelerde Yer Alın” çağrısı
Bakan Fidan Yunanistan’a gidiyor