Kuran'ı anlamak ne demektir?

-Rıza Tevfik Kalyoncu-

Kuran'ın birçok ayetinde Hz. Peygamber için, bu sana rabbinden bir tesellidir mealinde ayetlere rastlamak mümkündür. Nitekim Yasin Sûresi 76. Ayette  "Onların sözü (kavl)seni üzmesin, biz onların ilan ettiklerini de sır olarak sakladıklarını da bilmekteyiz" ifadesiyle Hz. Peygamber'e moral verilmektedir. Peki Hz. Peygamber'in moral ve motivasyonu neden bu kadar önemlidir? Çünkü onun kutlu yüreğinde hakikat gibi ağır bir yük taşınmaktadır. İşte bu yüktür ki Duha sûresinde "sırtını enkaza çevirecek bir ağırlık" olarak tasvir edilmektedir. Kuran'ı anlamak, Hz. Peygamber'in hakikat yolculuğunun acısını, sarsıntılarını, zor anlarını müşahade etmek suretiyle belki bir nebze olsun gerçekleşebilir. İşte tam bu noktada yani yoluna baş koyduğumuz, kendisini hayat rehberi olarak tanıdığımız Peygamberimizle bir nebze dost olarak onun mübarek dilinden çıkan ama Allah kelamı olan Kuran'ı anlamaya adım atabiliriz. Zira Ramazan, oruç ayı olduğu gibi aynı zamanda bir Kuran ayıdır. Kuran mücadelesinin başladığı günler Ramazan günleridir.

Hatırlayalım! Hz. Peygamber nasıl gidiyordu Nur dağının Hira mağarasına? Elinde Hz. Hatice'nin hazırladığı azığıyla, yürüyerek ve tek başına. Peki onu dünya hayatından uzaklaştırarak Hira mağarasına yönelten içgüdü ne olabilirdi? İşte Alak süresi Hz. Peygamber'in bu arayışına bir cevap ve yol gösterme olarak nitelendirilebilir. Müfessirler arasında "ikra" (dilimize "oku!" olarak çevrilen ifade) kelimesinin anlamı hakkındaki tartışmalar bir tarafa, "ikra" Hz. Peygamber'e bir destek ve arka çıkmadır. İster bu kelimeye oku, istersek de tebliğ et manasını verelim fark etmez. Zira bu ifade ile Allah, Hz. Peygamber'den birşey yapmasını tabiri caizse harekete geçmesini istiyor. Fakat Hz. Peygamber'in Hira dağında yaptığı tehannüs veya tehannüf (içe kapanma, kendine dönme) olarak tasvir edilir. Kendisini dünya hayatından soyutlayan, içine kapanan bir insana dışarıya çık oku veya tebliğ et demek onu ayağa kaldırmak ve harekete geçirmek demektir. Ama tekrar hatırlayalım, bu hareket çağrısı Hz. Peygamber'i öylesini korkutmuştur ki O soluğu evinde alarak sarılıp örtünmeye çalışmış, ama hareket çağrısı durmamıştır ve O yer ve göğü inletici edasıyla "Ey sarılıp örtünen, kalk! ve uyar!" demiştir. Şimdi Hz. Peygamberimizi bir hakikat yolcusu olarak düşünelim, her insan gibi o da iki boyut göz önünde bulundurularak düşünülmelidir (Onun ümmeti olarak onu düşünmek ve anlamak bize düşer, eğer biz onu doğru anlayamazsak kim anlayabilir ki!). Öncelikle Hz. Peygamber bir birey ve bir kişi ve benlik sahibi varlıktır. Öte yandan ise tıpkı bizim varlığımız gibi Hz. Peygamber'in varlığının da toplumsal bir yönü vardır. Hira mağrasına çıkış, toplumdan bir kaçış değildir. Bilakis topluma karşı bir tavırdır. Erdemli ve yürek sancısı çeken bir tavır olarak nitelendirilebilecek bu duruş, esasında Hz. İsa ve Hz. Musa gibi diğer büyük Peygamberlerde de görülür. Örneğin Hz. İsa'nın dağ vaazı, Hz. Musa'nın Sina dağı tecrübeleri, hep birer toplumsal tavır olarak tasvir edilebilir. Hz. Peygamber'in hira tecrübesini öncesi ve sonrasıyla düşündüğümüzde yüreğinde yaşadığı serüvenin Allah'ın emir ve müdahelesiyle toplumsal bir dönüşüm hareketine dönüştürüldüğünü söyleyebiliriz. Zira Müdessir süresinde geçen "uyar" (İnzar) kelimesi ile "örnek" (nezir) kelimesi aynı kökten gelir. Dolayısıyla bizi uyaranı örnek almak ona ümmet olmamızın bir gereğidir. Onu örnek almak yaşadığı tecrübeyi anlamakla mümkün olur. Ramazan, bizi hira tecrübesine, Alak süresinde ifade edilen yaratılış sırrına yakınlaştıran ibadetlerin başında gelir. Yaratan Rabbin adıyla açıktan açığa oku ve hakikati seslendir.