Hava Durumu

Bir halk üniversitesi; Merinos

Yazının Giriş Tarihi: 03.11.2019 06:00
Yazının Güncellenme Tarihi: 03.11.2019 06:00

Merinos fabrikasının temeli; 28 Kasım 1935 yılında dönemin Başbakanı İsmet İnönü ve Ekonomi Bakanı Celal Bayar tarafından atıldı. Mustafa Kemal Atatürk tarafından  Şubat 1938 tarihinde, Cumhuriyet'in ilanından 14 yıl 3 ay sonra açılışı gerçekleşti. Genç Cumhuriyet'in ekonomik bağımsızlık için attığı önemli sanayi adımlarından biriydi.

İplik üreten fabrikaya 1944'te dokuma, 1946 yılında apre tesisleri ilave edildi. 1980'li yıllardan sonra doğru dürüst yatırım yapılmayan ve siyasi iktidarlarca kadrosu şişirilerek maliyetleri katlanan ve zarar ettirilen Merinos özelleştirme kapsamına alındı.  Cumhuriyet mirası Merinos neoliberal politikalara kurban edildi. 17 Kasım  2004 yılında kapısına kilit vurulan fabrika Büyükşehir Belediyesi'ne devredildi.  Dönemin Büyükşehir Belediye Başkanı rahmetli Hikmet Şahin sayesinde şehre Atatürk Merinos Kongre ve Kültür Merkezi olarak kazandırıldı, yeşil alanları da korundu... 

3 KUŞAK VE SÜLALE BOYU MERİNOSLU: TAHİR ADIMAN

Merinos sadece bir fabrika değildi. Bir halk okuluydu.  Bu sürecin tanıklarından biri olan Kent Konseyi Merinos Çalışma Grubu temsilcisi ve Merinos Emekliler Dernek Kurucusu Tahir Adıman;  Araştırmacı Yazar Kerim Bayramoğlu ile birlikte ziyaretime geldi. Tahir Adıman'ın tanıklığı 3 kuşak ve sülale boyu Merinoslu olmaktan geliyor... Ailede Merinos'ta çalışmaya ilk olarak 30 Kasım 1938'de babaannesi başlıyor:
"Babaannemin  30 Kasım 1938'de Merinos'ta işbaşı yapıyor. Ertesi günü babam Hüseyin Adıman 14 yaşındayken Merinos'ta işe başlıyor. Babam 1942 yılında 4 yıl askerlik yaparken asıl işi berberlik olan dedem fabrikaya giriyor ve babam askerden dönene kadar çalışıyor. Babamdan sonra halalarım Merinos'ta işbaşı yapıyor. Büyük halam 12, küçük halam 8 yıl çalışıyor ve evlenip ayrılıyorlar.

 Babam 2 Ocak 1975 yılında emekli olacağı gün iş başında vefat etti. Kazan dairesinde posta başıydı. Babamlar Bursa'da Türk-İş'i kuran kadrodaydı. Mensucat Sendikası'nı Şevket Yılmaz, Recep Kırım ve babamlar kurmuştu, daha sonra Teksif Sendikası'na dönüştü. Babamda sendikacılığın yanı sıra kooperatifçilik de vardı. Merinos'ta istihlak yani tüketim, kredi ve yapı kooperatifleri vardı... 1955 doğumluyum. Babam vefat ettiğinde Coşkunöz'de çalışıyordum. 24 Haziran 1979 yılında Merinos'ta çalışmaya başladım."

TÜRKİYE'NİN İLK EMEKLİLERİ: 65001

Tahir Adıman sözlerini şöyle sürdürdü:

"Babam Bulgaristan'da Rüştiye mezunu. Rusçuk'tan gelmişler. Dedemin teyzeoğlu 1890 doğumlu. Emeklilik yasası çıktığında 1950 Nisan'da Türkiye'de ilk emekli olanlardan;  İlk İstanbul'da 65 bin kişiye tahsis numarası veriliyor. 65001'den itibaren Merinos emekli tahsis numaraları başlıyor."

Ardından da Merinos kültürüne dikkat çekti:

"Merinos bir kültürdü, halk üniversitesi denilebilir. Ben Merinos İlkokulu'nda okudum. Özel İnal Ertekin Okullarının Kurucusu Sevim Ertekin Merinos İlkokulu öğretmeniydi. Merinos Fabrikası'nda ilk kurulduğu yıllarda okur yazar olmayanlara okuma yazma öğretilmiş. Merinos'un yazlık sineması vardı, şu anda 112 Acil İstasyonu'nun olduğu yer, Merinos Sahası'nın tam karşısındaydı. Kapalı sinema ise işçi yemekhanesindeydi, Çocukken sinemaya tiyatroya giderdik. Yılbaşı ve 2 Şubat Kuruluş baloları çok görkemli olurdu, ünlü ses sanatçıları gelirdi.

Merinos'ta futboldan tutun da bisiklet, kayak, güreş, boksa kadar pek çok spor yapılıyordu. Hatta kızların voleybol, basketbol, futbol takımı da vardı.. Halk üniversitesiydi. Genç Cumhuriyet'e yurttaş yetiştiriyordu. Emekçileri değiştirip dönüştürüyordu. Tiyatro, sinema, müzik, hatta klasik müzikle, sporla, sanatla tanıştırıyordu."

ÖZELLEŞTİRME SÜRECİ

"Merinos Cumhuriyet'tin değerlerini yaşatan bir kurumdu" diyen Adıman özelleştirme sürecine atıfta bulunarak "14 Ocak 1999'da emekli olduk, özelleştirme kapsamına alındığında çok mücadele ettik. Çok üzüldük. Ama elimizden bir şey gelmedi! 17 Kasım'da kapatılalı tam 15 yıl olacak" diye hayıflandı.

O süreçte Merinos Kütüphanesindeki çok değerli kitaplar hurda pazarındaki yaymacılara ve sahaflara düşmüştü. Kütüphanede,  kent belleğinde kalması gerekirken atılması akla zarardır. Bir sahaftan resim sanatıyla ilgili aldığım kitapta Merinos Kütüphanesi damgası vardı.  Adıman " "İl Halk Kütüphanesi'ne verildi, onlar da attılar. Sonrasında sahafların yoğunlaştığı Sönmez İş Hanı'nın en alt katındaki sahalarda bulduk. Çok değerli kitaplar vardı, sahip çıkılamadı" dedi.

Tahir Adıman'a Merinos'ta en çok neyi özlediğini sordum; "Merinos'taki arkadaşlık, dayanışma başka hiçbir yerde yok. En çok  bunu özlüyorum" dedi.

MERİNOS'TA 16 BİN 700 KİŞİ ÇALIŞMIŞ

Sonra Merinos tarihinde pek dillendirilmeyen ama Bursa sanayi tarihinde önemli olan bazı bilgileri paylaştı:

"Pilot Sanayi Bölgesi de dediğimiz Türkiye'nin ilk organize sanayi bölgesi Bursa'da kurulduğunda oradaki Bİsaş, Sifaş, Polylen, Santral Dikiş, ASF gibi fabrikaların kurucu mühendisleri, ustaları, teknisyenleri, işçileri, ustabaşları Merinos'tan gitmiştir..."

Bugüne dek Merinos Fabrikası'nda çalışan işçilerin sayısını da biliyordu; 16 bin 700 işçi, bin 300 memur çalışmış... Bu sayı Merinos'ta eleman sirkülâsyonunun olmadığını, personelin çoğunluğunun emekli olan kadar çalıştığını gösteriyor...  

CHP'Lİ  HACI DEDEDEN 2 CAMİ, 3. CAMİNİN HİMAYESİ

Tahir Adıman'ın dedesi Salih Ütkün'e ait anıları ise Bursa siyasi tarihi açısından, özellikle de CHP açısından önemliydi:

"Mediical Park Hastanesi'nin olduğu yerde dedemin camisi vardı. 1958'de Kapalı Çarşı Yangınının olduğu tarihlerde DP camiyi istimlak ediyor. Dedem  Salih Ütkün de 1959 yılında Gazcılar'da Yapı Kredi Bankası'nın arkasındaki yerde yeni bir cami yaptı, Hacı Salih Camisi hala orada. Dedem sosyal bir insandı, CHP'liydi. Hani şimdi CHP'liler cami yıktı diyorlar ya, dedem iki kez cami yaptı. Birini yıktılar, yeniden yaptı. Sosyal bir insandı 30 yıl İstiklal Okul Aile Birliği Başkanlığı yaptı. Okula hep destek oldu. Ayrıca Fomara'da Hacı Yakup Camii vardı, onun da bakımını Dedem Hacı Salih yapıyordu..."

Yükleniyor..
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.