Yamaçlardaki yapılaşma ve heyelandan korunma!

Bursa'da Uludağ yamaçlarında, eğimli arazilerde önemli bir yapılaşma var. Zaten ovadan Uludağ'a doğru bakın bu yapılaşmayı çok net görürsünüz... Eskiden bir Kuştepe vardı; insanlar dağa tırmanır gibi giderlerdi evlerine. Hatta çöplerin ancak katırla ya da eşekle toplandığı sokaklar bile vardı. Şimdi dağ yamaçlarında bir sürü Kuştepe var...

Yamaçlardaki yapılaşmanın risklerinden biri de yağışlardan sonra heyelan, kaya düşmesi gibi zemin hareketleri... Son yıllarda Mollaarap'ta birer sene arayla bölgesel heyelanlar yaşandı. İlkindekini bir binayı temel kazısı tetiklemişti; çok yazdık çizdik. Akademik odalar görüş bildirdi. Derken bir yıl sonra yine bölgede başka bir noktada kontrolsüz bir inşaat kazısı yüzünden onlarca ev kaydı, çatladı, patladı, oturulamaz hale geldi...

Şimdi de Kavaklı'da zemin kayması yaşandı... Hem Mollaarap'ta hem de Kavaklı'da boşaltılan evlerde akraba ve hısımlarım, tanıdıklarım yaşıyordu. Her ikisinde de insanlar onlarca yıldır yaşadıkları, hatta doğup büyüdükleri, yaşlandıkları yuvalarından oldular.

Kavaklı'daki apartmanlar oldukça eski, 40, 45 yıllık var... 45 yıldır aynı dairede çocuklarını büyütüp evlendiren yaşlı insanlar şimdi evlatlarının 80 metrekarelik dairelerine sığışmak zorunda kaldılar.

YAĞIŞLAR TETİKLEDİ

Bursa'da her deprem, sel, heyelan sonrası arayıp görüşünü aldığımız adres belli; Jeoloji Mühendisleri Odası Güney Marmara Şubesi Başkanı Engin Er...  
Başkan Er "Her sene sonbaharda yağmur ve kar yağışıyla tetiklenen heyelan, sel, kaya kopması gibi konularda basın açıklaması yapıp, kamuoyunu, şehri yönetenleri uyarıyoruz. Çözüm önerilerini paylaşıyoruz. Biz sonbaharda açıklamayı yapmıştık, bu defa da heyelan ilkbaharda oldu..."

Başkan Engin Er geçmişteki heyelanlara da dikkat çekti:

"Bursa'da yakın dönemde İntam'da, iki kez Mollaarap'ta ve son olarak da Kavaklı'da heyelan gerçekleşti. Bu son heyelan İntam'dakine benziyor. İntam'da binalarda yapısal sorun yoktu, temelde de sorun yoktu. İstinat duvarı yıkılmış, toprak kaymış, parçalar kopup binalara gelmişti... "

BAHÇE DUVARI GİBİ İSTİNAT DUVARI OLMAZ!

Peki Kavaklı'daki heyelanın nedeni neydi? Bu soruya da şöyle yanıt verdi:

"Heyelanın nedeni boşluk suyu basıncının artması neticesinde büyük bir parçanın kopup hemen alt tarafındaki binaya çarpmasıdır. Yapılaşmada da şöyle bir hata var; duvar yapmışlar ama bahçe duvarı gibi yapılmış. İstinat duvarının yerini tutmaz. Hatta böyle zeminlerde heyelanı tetikleyici rol de oynuyor. Bahçe duvarı mantığıyla yapılan istinat duvarları arkasında suyun birikmesine neden olduğu için bu tür hareketlere neden oluyor..."

Mollaarap'taki her iki heyelanı da yerinde incelemiştim; Mollaarap ve Kavaklı heyelanları arasındaki farkı sordum Engin Er'e şöyle yanıtladı:

"Mollaarap'taki heyelanda hareket eden parçanın üzerinde binalar vardı, binalarla birlikte çok daha geniş bir alanda hareketlenme oldu. Kavaklı'da ise binalar değil toprak kaydı. Mollaarap'taki çok daha geniş bir bölgeyi etkiledi..."

BÜTÜN EĞİMLİ ALANLARDA PLANLAMA YAPILMALI

Bursa'da heyelan gibi afetlere karşı alınacak tedbirler konusunda ise şunları söyledi:

"Bütün eğimli alanlarda çalışma yapılması lazım... Aslında biz sorunları biliyoruz, ama önlem almıyoruz. Büyükşehir Belediyesi'nin Kavaklı'daki heyelan bölgesine dair önlem alınsın mealinde bir yazısı olduğu da söyleniyor... 70 civarında daire etkileniyor. Yazık değil mi? Olmayınca olmayacakmış gibi geliyor.

Halbuki neler yaşadık; sel yaşadık... Heyelan yaşadık. Deprem yaşadığımızda ne yazık ki bunları yazacak zamanımız bile olmayacak. Can kayıplarımız olacak... "

Doğru... Yıllardır afet konusunda akademik odaların, bilim insanlarının uyarılarını yazıp duruyoruz. Ama olası Bursa depremi sonrası bunları yazamayacağız.  Çünkü çok geç olacak,  belki de canımızdan olduğumuz için hiç yazamayacağız.

BÜTÜNCÜL PLANLAMA ŞART!

Yıllardır hep sorduğum için artık cevabını bildiğim ama yine de kamuoyunu referanslı olarak uyarmak istediğim için "Ne yapılması gerekiyor?" sorusunu bilmem kaçıncı kez Engin Er'e sordum;

"Planlama... Planlama... Planlama... Planların yapılması, revize edilmesi Uludağ yamaçlarının heyelan anlamında çalışılması lazım. Gerekli tedbirlerin alınması şart. Yağışların bol olduğu dönemde bunlar olmaya devam edecek, şanslıyız ki saydığımız dört heyelanda can kaybı olmadı.

Sadece deprem anlamında değil, doğal afetler anlamında Bursa'nın masaya yatırılması lazım. Sel, heyelan, kaya düşmesi, taşkın, deprem hepsiyle ilgili planların yapılması gerekiyor. Bu devirde çok da basit bir şey.

 İlçe belediyelerinden öte Büyükşehir Belediyesi bünyesinde yapılması lazım. Fay hattı Osmangazi'de başlıyor Yıldırım'da devam ediyor. Peki Osmangazi'de yapılıp da Yıldırım'da yapmamak olur mu? Olmaz... İnegöl'de köyler boşaltıldı, Mudanya'da küçük ölçekte oluyor. Tüm Bursa'da yaşanan sorunlar bunlar... Bütüncül planlama ve tedbir şart!"

Başkan Engin Er Uludağ yamaçlarında özellikle yapılaşmada zemin etütlerinin şart olduğuna dikkat çekerek "Bakın heyelan sonrasında sondaj yapılıyor. Mollaarap'ta da yapılmıştı. Bunu baştan yapsak olmaz mı? En azından yamaçlarda bundan sonra yapılacak yapılaşmalarda zemin etütlerine ve sondaj çalışmalarına ağırlık verilmeli ve yapılaşma zemin özelliklerine uygun şekilde gerçekleşmeli.

Belediyelerde şöyle bir yanlışlık yapılıyor. Her binanın kimliği çıkartılacak, deniyor. Ama binalar zeminleriyle bir bütündür. Bu çalışma ekibinin içinde jeoloji mühendisi yok! Kavaklı'daki heyelanda binalar değil zemin sorunluydu ve heyelan yaşandı. Sadece kiriş ve kolon kesilmeye bakılmamalı, zemin de risk olarak görülüp ona da bakılmalı."