‘Kartal’ olmak ya da olamamak!

Yazıya başlarken aklımdan geçen birkaç önemli konu vardı.

Her yaz başımıza dert olan orman yangınları, yurt dışına çıkış harç miktarının yükseltilecek olması, İskandinav modeli geri dönüşüm teşviki vb…

Tabii ki bu başlıklara da sırasıyla değineceğim.

Ama bugün çevremden aldığım eleştiriler üzerine iş yapış şekillerini ele almak istiyorum.

Ve uzun zaman sonra ilk kez işveren perspektifli cümleler kuracağım!

Sürekli çalışanların hakları, güvenliği, emeklerine sahip çıkılması gerekliliği üzerine ifadeler kullanıyorum ve bundan da vazgeçmiş değilim.

Ancak işinin tam zamanında, doğru, eksiksiz, hatasız yapılmasını bekleyen işverene de arada sırada hakkını teslim etmekte fayda var!

Günlük yaşantımızda nasıl çeşit çeşit insanla ve sorunla karşılaşıyorsak, iş hayatı da bu şekilde işliyor.

Toplumun birer küçük örneklemi; kurumlarda mal ve hizmet üretiyor.

Birbirinden sosyo-ekonomik, kültürel farklılıkları olduğu gibi kişilikleri de tamamen farklı bireyler her gün bir araya geliyor, ekip çalışmasının parçası oluyor.

Bu uyum süreci insan tabiatına ne kadar uygun, ne kadar aykırı bunu tartışacak değilim.

Sonuçta mecburiyetler her zaman bir giyotin olarak başımızın üstünde bekliyor.

Peki, neyi konuşabiliriz?

İş yapış şekillerini!

Bundan sonrası size fazla akademik gelebilir ama pes etmez ve okursanız pişman olmazsınız.

***

Her işletmede çalışanlar yeteneklerine, örgüte bağlılıklarına, çalışkanlıklarına göre kategorize edilebilmektedir.

Teorilerde sınıflandırma isimleri değişse de genel hatlarıyla birbirine benziyor. Benim için favori sınıflandırma ise; yetenek ve özveri düzlemine yerleştirilen ‘kartallar, öküzler, eşekler ve köpekbalıkları’ benzetmesi.

Hayvan isimlerinin kullanılması rahatsızlık uyandırmış olabilir ama işin özünü görebilirseniz, mantıklı bulacağınıza eminim.

Gelelim tanımlamalara…

Kartallar; hem yetenekli hem de özverili olan çalışanlara deniyor. İşletmeler için çok değerliler. Ortalamanın üzerinde performans gösteriyorlar; insan ilişkilerinde de çok iyiler. Nadir bulunmaları, onları bulanlara artı değer katıyor. Bu kişiler daha fazla sorumluluk, yetki istiyor, farklılıkların farkındalığı ile ilerliyorlar. Onlar bu yarışın yıldız oyuncuları!

Yeteneği yüksek fakat örgüte bağlılığı düşük olanlar ise; köpekbalığı olarak nitelendiriliyor. Bu tiplerin çalışkanlıkları düşük, profesyonellik tanımları ise; ‘en yüksek maaşı veren işletmeye giderim’ algısı yaratıyor. Çıktıları işletmeler için değerli olsa da güvenmek, sorumluluk vermek sıkıntı oluşturuyor.

Ve eşekler…

Bunu hakaret olarak algılamamanız gerektiğini birkez daha vurgulamak istiyorum.

Eşekler; yetkinlikleri kısıtlı ancak örgüte bağlı ve çalışkan olanlardır.

Tüm örgütler önemli oranda bu tür çalışana ihtiyaç duymaktadır. Bunların bağlılıklarının ve özverili çalışmalarının devamlılığının sağlanması yönetsel amaçlardan birini oluşturuyor.

Okuduğum bir araştırmada şu ifadeye denk geldim:

“Herhangi birinin, bir örgütte kartalken başka birinde eşek durumuna düşebilecek olduğunun da altını çizmek gerekiyor!”

Tanıdık geliyor mu?

Hatasız iş çıkarabilmek adına çalışıp, ‘kendini neden bu kadar hırpalıyorsun, parçalıyorsun?’ sorusunun muhatabı onlar.

Mükemmeliyetçilikle, pimpirikli olmakla suçlanan -ki bu özellikler asla suç ögesi olamaz!- eşekler; öküzlerin açığını kapatırken kendi değerlerini düşürüyor.

Öküzler mi kim?

Öküzler; hem bağlılığı, özverisi düşük, hem de yetenekleri kısıtlı grubu oluşturuyor.

Bir liderin bu grubun farkında olması ve elden geldiğince dönüştürmeye ya da yok etmeye çalışması önemli.

Çünkü bu gruba tahammül gösterilmesi, işlerini canla başla yapmaya çalışan kartalların da eşeklerin de moralinin bozulması ve adalet algılarının zayıflaması anlamına geliyor.

İşverenin yükü işte tam da bu noktada ağırlaşıyor.

Notaları doğru şekilde bir araya getirmeyince nasıl beste oluşmuyorsa; çalışanlar arasında adalet, uyum sağlanamadığında da işletmede çürüme başlıyor.

***

Asıl soru:

Bu kişiler gözünüzde canlandı mı?

Tanımlara bakınca herkes en çok kartal kategorisinde yer almayı arzuluyor.

Ancak bazıları eşek olarak yoluna devam ederken, hayatı da en güzel öküzler yaşıyor!