Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye'de futbol (2)

İSTANBUL LİGİ SONUÇLARI:

1903-1904 Sezonu: 1-İmogene 2-Moda Futbol ve Rugby Kulübü, 3- Kadıköy Ünion Kulüp, 4-Elpis Kulüp

1904-1905 Sezonu: 1-Kadıköy Ünion Kulüp 2-İmogene (Sefaret Gemisi) 3-Moda Kulübü 4-Elpis Kulübü.

(Bu yıl içinde Galatasaray kulübü 17.11.1905 yılında kuruldu. Kulübün ilk forma rengi kırmızı- beyazdı. GS 1906-1907 ligine sarı-siyah forma ile katıldı. 1908 tarihinden itibaren kulüp sarı- kırmızı renklere döndü)

1904-1905 sezonu: 1-Kadıköy Ünion 2- İmogene 3-Moda Kulübü 4--Elpis Rum kulübü,

1905-1906 sezonu: 1-Kadıköy Ünion 2- Moda Futbol Ve Rugby Kulübü 3-İmogene 4-Galatasaray Kulübü 5-Elpis Rum Kulübü

(1907 yılında Fenerbahçe spor kulübü kuruldu. Fenerbahçe kulübünün ilk forma rengi sarı-beyaz idi. Ülkemizde ilk stadyum sahibi olan kulüp Fenerbahçe'dir. İlk adı "Silahtar Ağa Sahası" iken, sonra 'Papazın Çayırı', 'Ünion kulüp sahası', 'İttihat spor sahası' ve  25 Ekim 1929 da 'Fenerbahçe sahası' ismini alan 36 dönümlük stadyum, 6 Temmuz 1932 tarihinde 500 TL'sini Mustafa Kemal Atatürk'ün verdiği 9.000 TL karşılığı (1000 reşat altını) satın alındı. Fenerbahçe Kulübü İstanbul Lig maçları başladığı için 1906-1907 sezonu maçlarına katılamadı)

1906-1907 sezonu: 1-Moda Futbol Ve Rugby Kulübü 2-Kadıköy Kulübü 3-Galatasaray 4-Elpis Rum kulübü 5-İmogene kulübü.

***

1908 yılında İttihat ve Terakki cemiyetinin baskısı ile Padilah 2. Abdülhamit 24 Temmuz 1908'de meşrutiyeti ilan etti. 17 Aralık 1908'de de Meclis-i Mebusan açıldı. Bu Osmanlı Devleti'ndeki 2. meşrutiyet yönetimi idi.

Mutlak yetkili hükümdarın, mahkemelerin üstünlüğünü tanıması yani mutlak otoritenin sınırlandırılması anlamına gelen meşrutiyetin ilanı ile bu ferman sayesinde Devlet-i Aliye, iç savaş yaşamadan, hanedanın hukukuna saygısızlık etmeden bu zor işin altından kalkıyordu.

Bu dönemde Müslüman tebaa ya da cemiyet, dernek kulüp kurma serbestisi getirildi.

Bu hakkın verilmesi ile  mevcut kulüpler resmen tescillerini yaptırırken, Galatasaray, Fenerbahçe gibi yeni kulüpler resmen tescillerini yaptırırken daha sonrada 1903 yılında Beşiktaş Terbiyei bedeniye kulübü, 1908 yılında Beşiktaş Osmanlı Jimnastik kulübü olarak kurulmuş ancak tescili 1909 yılında yapılmıştır.

Futbol şubesinin hayata geçmesi ise, 1911 yılında Şeref Beyin gayretleri ile iki semt takımı Valideçeşme ve Basiret takımları  yeni kulübe katılması ile gerçekleşmiştir.

***

1907-1908 sezonu: 1-Galatasaray, 2-Moda Kulübü 3-İmogene Kulübü 4-Kadıköy Kulübü, 5-Elpis Rum kulübü.

(1909 yılında Modalı Rumlar Elpisten ayrı olarak Strugglers  adında yeni bir kulüp kurdular. Rumların en ünlü futbolcularının yer aldığı bu kulübün amacı, giderek güçlenen Galatasaray kulübünü yenip iyi futbol oynayan Rumların İstanbul Ligi şampiyonu olması idi.)

1908-1909 sezonu: 1-Galatasaray, 2- Strugglers 3- Moda Kulübü 4-Kadıköy Kulübü, 5-Elpis Rum Kulübü 6- Fenerbahçe.

(Ligde şampiyon olan Galatasray takımının kadrosu şu oyunculardan kurulu idi: Adnan İbrahim, Ahmet Robenson, Miza, Sabri, Mahir, Hasan, Bekir Bircan, Fuat Hüanü Kayacan, Emin Bülent Serdaroğlu, İsris, Ali Sami, Horace Armitage ,Adnan İbrahim Piri, Cekal, Asım, Hamit, Hüsnü.

Galatasaray takımı 1909, 1910 ve 1911 yıllarında üst üste 3 defa İstanbul ligi şampiyonu olma başarısını gösterdi.

1. Meşrutiyetin ilanından sonra aralarında İmogene'nin de bulunduğu Dört devlete ait silahlı harp gemileri limandan ayrılmış, İmogene futbol takımı da İstanbul ligini bırakmıştır.

1903 yılından beri İstanbul Liginde bulunan ve 1906-1907 sezonunda İstanbul şampiyonu olan Moda ile beraber Rum Elpis kulübü de ligden çekildi ve futbol birliği Galatasaray, Kadıköy ve Strugglers kulübü idarecilerinin eline kaldı.

Ligden 3 takımın ayrılması sonucu ortaya çıkan zor durumda Galatasaray lige iki takımla katılıp birinci ve ikinci sırayı paylaşmıştır.)

1909-1910 sezonu: 1-Galatasaray A takımı, 2-Galatasaray B takımı, 3-Kadıköy takımı, 4-Strugglers takımı, 5- Fenerbahçe

***

1910-1911 ligi devre arasında Fenerbahçeliler kapanan Elpis ve Moda kulüplerinin yerine Progre ve Roverz isminde 2 kulübün kurulmasını ve lige katılmaları sağlamışlardır. Tertip komitesinde çoğunluğu elinde tutan Fenerahçe, statü değişikliği yaparak; Futbol liginde her kulüp lig maçlarına sadece bir takımla katılır ifadesini ekletir.

1909-1910 sezonunda oynadığı bütün maçlarda  sert ve nizamsız  hareketlerde bulunan GS müdafii  Adnan'ın bie sezon lig maçlarına katılmaması kararları alınınca bu durumu protesto eden Galatasaray 1910-11 sezonu maçlarına katılmama kararı almıştır.

Bunun sonucu Galatasaray Kulübünde çıkan anlaşmazlıklar sonucu, kulüpten ayrılan Raşid Aydınoğlu ve arkadaşları, Progress (Terakki) adı altında yeni bir kulüp kurdular.

Bu kulüp adını değiştirerek Altınordu olduysa da,1913-14 sezonunda yine Progress adı ile ligi tamamladı. (Kulübün forma rengikırmızı-mavi idi)

***

1910-1911 sezonu: 1-Fenerbahçe, 2-Rovers kulübü, 3-Strugglers kulübü 4- Progress kulübü 5-Kadıköy Kulübü.

(Şampiyon olan Fenerbahçe takımında şu oyuncular vardı: Karnik Aslanyan, Arif, Galip Kulaksızoğlu, Süreyya, Wilhelm Kotilmayer, Çerkez Sabri, Topuz Hikmet(Topuzer), Sait Selahattin Cihanoğlu, Nüzhet Baba, Otomobil Nuri, Miço Negroponti, Vahram Meteosyan.)

1913 yılında Balkan Savaşı nedeni ile lig yapılamamış, yerine özel karşılaşmalar ve karma maçları yapılmıştır. 1913 yılında kulüp sayısının  artması ile Cuma Ligi adında yeni bir lig kuruldu. Müsabakaların ilgi çekmesi için Fenerbahçe iki takım kurarak hem İstanbul hem de Cuma ligine katıldı.

1912-1913 Sezonu İstanbul Futbol Ligi Sonuçları: 1-Fenerbahçe, 2-Progress 3-Rambles, 4-Galatasaray, 5-Strugglers, 6-Telefoncular,

1912-1913 Cuma Ligi Sonuçları: 1-Sanayi Mektebi Takımı, 2-Türk İdman Ocağı, 3-FB, 4-Anadolu, 5-İstanbul Jimnastik Kulübü 6- Darülfünun

***

1914 yılında Progress kulübü olağanüstü kongre sonucu adını Altınordu olarak değiştirdi, kulübün başkanlığına sadrazam (Başvekil) Talat Paşa getirildi. Bu devrede Altınordu kulübü Türkiye'nin en iyi futbolcularını topladı. 1.Dünya savaşı nedeniyle bir çok sporcu vatani görevlerini yapmak için yurdun değişik yerlerinde cepheye giderken Altınordu sporcuları Talat Paşa'nın himayesi ile vatani görevlerini İstanbul'da yapabiliyorlardı.

Savaş döneminde Altınordu 2 defa üst üste İstanbul şampiyonu oldu.

1913-1914 sezonu: 1-Fenerbahçe (namağlup şampiyon olurken oynadığı 10 maçta 8 galibiyet, 2 beraberlik aldı. Attığı 36 gole karşın 6 gol yedi) 2-Altınordu, 3-Ramblers, 4-Galatasaray, 5-Strugglers, 6- Telefoncular.

1914-1915 sezonunda kulüplerarası anlaşmazlık sonucu istanbul'da 2 ayrı lig oynandı. 5 takımdan oluşan İstanbul Futbol liginde Galatasaray şampiyon olurken, anadolu ikinci, Anadoluhisar İdmanyurdu üçüncü, Altınordu dördüncü, Süleymaniye beşinci oldu.

İstanbul Şampiyonluğu liginde ise Fenerbahçe birinci, Darüşşafaka ikinci, Hilal üçüncü, Türk İdmanocağı dördüncü, Darül Muallimin beşinci oldu.

İstanbul şampiyonunu belirlemek için İstanbul futbol ligi şampiyonu Galatasaray ile İstanbul şampiyonluğu ligi birincisi Fenerbahçe 11.2.1916'da karşı karşıya geldiler ve Galatasaray'ı 3-1 yenen Fenerbahçe şampiyon oldu.

***

1915-1916 İstanbul ligini 25 puanla Galatasaray kazanırken, Fenerbahçe 24 puanla ikinci, Altınordu üçüncü, Anadolu dördüncü, Süleymaniye beşinci, Anadolu Hisarı altıncı oldular, 1916-1917 İstanbul Futbol ligini Altınordu kazandı. 1.Dünya Savaşının başlaması ile devrim sadrazamı Talat Paşa'yı kulüp başkanlığına getiren ve sırtını  iktidar partisi İttihat ve Terakki'ye dayayan Altınordu, başta Efsane Bekir Refet olmak üzere Fenerbahçe'nin 6 as futbolcusunu kadrosuna dahil etti ve bu güçlü kadro ile 26 puanla İstanbul ligi şampiyonu oldu. Anadolu 24 puanla ikinci, Galatasaray 18 puanla üçüncü, Fenerbahçe 17puanla dördüncü, Süleymaniye 16 puanla beşinci, Anadolu Hisarı 6 puanla altıncı oldu.

(Altınordu'nun şampiyon olan takımı şu oyunculardan oluşuyordu: Nüzhet Öniş, Balıkçı Tevfik (martı), Fitil Nuri Atasayar, Refik OsmanTop, Handarma Sadık, Cafer Çağatay, Haydar Malkoç, Cemil Kara, Mümin, Bekir Refet, Otomobil Nuri.)

Bu güçlü kadrosu ile  Altınordu,1917-1918 sezonunda da 28 puanla İstsnbul Ligi şampiyonluğuna ulaştı. Fenerbahçe, 23 puanla ikinci, Süleymaniye 22 puanla üçüncü, Anadolu 16 puanla dördüncü, Anadolu hisarı İdmanyurdu 15 puanla beşinci, Galatasaray 11 puanla altıncı oldu.

***

1.Dünya Savaşı (1914-1918) cephede şehit olan vatan evlatları arasında, Galatasaray kulübünden Abdurrahman Robenson, Celal İbrahim, İdris, Neşet, Hasnun Galip, Fenerbahçe Kulübü'nden, Sadık, Nureddin, Halin, Haldun, Kemal, Sabri ve Münir Beyler, ilk akla gelen isimlerdir.

Vatan için canlarını veren bu sporcu şehitlerimizi saygı ve rahmetle anıyoruz.

Mütareke yıllarında 3 büyükler, Galatasaray, Fenerbahçe ve Beşiktaş, 1918-1923 yılları arasında 5 yıl süre ile işgal güçleri (İngiliz,Fransız,İskoçlar) 80 maç oynadılar.

80 maçın istatistiki dökümü şöyle:

Fenerbahçe: 50 maç, 41 galibiyet, 4 beraberlik, 5 mağlubiyet, attığı:193 yediği: 47.

Galatasaray:23 maç, 8 galibiyet, 9 beraberlik, 6 mağlubiyet, attığı:45, yediği: 32,

Beşiktaş: 7 maç, 2 galibiyet, 1 beraberlik, 4 mağlubiyet, attığ:10, yediği: 9

Toplam : 80 maç, 51 galibiyet, 14 beraberlik, 15 mağlubiyet ,attığı: 248, yediği:88.

***

İşgal Kuvvetleri Komutanlığı'nın koyduğu toplantı yasağı nedeni ile  yapılamayan İstanbul ligi maçları, bu yasağın kaldırılması ile 1919-1920 sezonunda tekrar oynanmaya başladı.

2 grup halinde oynanan maçların sonuçları şöyle idi:

A grubu: 1-Beşiktaş, 2-Hilal 3-Kumkapı, 4-Altınörs,

B grubu: 1-Darüşşafaka, 2-Vefa İdmanyurdu, 3-Üsküdar, 4-Beylerbeyi. 

1921'de, önce Progres, sonra Altınordu kulüplerini kuran Raşit Aydınoğlu, 1920 Kasım ayında "Ünionclub" adıyla da anılan 'İttihatspor' kulübünü kurdu. Çoğunluğu Altınordulu olmak üzere Fenerbahçe, Galatasaray, Darüşşafaka takımlarından topladığı futbolcularla güçlü bir takım kurarak İstanbul'un 6 büyük kulübünün dışında kalan diğer kulüpleri de yanına alarak "bir pazar ligi" meydana getirdi.

1920-1921 sezonu maçları:

Cuma ligi: 1- Fenerbahçe, 2-Galatasaray, 3-Altınordu, 4-Anadolu 5-Süleymaniye.

Pazar ligi: 1-Ünion kulüp( İttihat spor) 2- Pera (Rum kulübü) 3-BJK, 4-Dork (ermeni kulübü) 5-Enosis(Rum kulübü)

cuma ve pazar liglerinin şampiyonları FB ve Ünion (İttihatspor) kulüpleri 17.8.1921 yılında karşı karşıya geldiler. Maçı 3-2 kazanan Fenerbahçe İstanbul şampiyonu oldu.

1921-1922 liginde şampiyon olan Galatasaray, tarihindeki 5. şampiyonluğu kazanıyordu. Oynadığı 10 maçın 9'unu kazanıp birinde Süleymaniye'ye 3-1 yenilen ve attığı 44 gole karşın 10 gol yiyen Galatasaray'ın arkasından 26 puanla Fenerbahçe ikinci olurken Süleymaniye de üçüncü olmuştu.

1922-1923 İstanbul futbol liginde Fenerbahçe, oynadığı 12 maçın 11'ini kazanırken 58 gol atıp hiç gol yemeden 23 puanla şampiyon oldu.  Altınordu 17 puanla ikinci, Galatasaray 9 puanla üçüncü, Süleymaniye 8 puanla dördüncü sırada yer aldı. Fenerbahçe bu şampiyonluğu şu kadrosu ile kazandı: Şekip Kulaksızoğlu, Cafer Çağatay, Hasan Kamil Sporel, Fahir Yeniçay, Ragıp Mağden, İsmet Uluğ, Kadri Göktulga, Sabih Arca, Alaettin Baydar, Galip Kulaksızoğlu, Zeki Rıza Sporel, Ömer Tanyeri, Bedri Gürsoy.

***

29 Ekim 1923 yılında Cumhuriyetin ilanından sonra Türk sporu ülkedeki büyük değişim ve reformlara ayak uydurarak yepyeni bir hamle ile çağdaşlaşma yolunda ilerlemeye başladı. 1924'te 4 gruba ayrılarak oynanan İstanbul ligine 24 takım katıldı. Final maçı 22 Ağustos 1924'te Taksim stadında Galatasaray ile Beşiktaş arasında oynandı. Rakibini 2-0 yenen Beşiktaş, tarihinin ilk İstanbul şampiyonluğu kupasını  müzesine götürdü.

Milli takımla birlikte Galatasaray'ı da çalıştıran İskoçyalı Billy Hunter'in antrenörlüğünü yaptığı 1925-26,1926-27,1927-1928,1928-1929 yıllarında Galatasaray üst üste 4 defa İstanbul lig şampiyonu olmayı başardı.

1929 yılında 4. şampiyonluğu Galatasaray'a kazandıran dev kadro şu oyunculardan oluşuyordu:

Ulvi Yenal, Rasim Atala, Burhan Atak, Vahyi Oktay, Şakir Baruer, Suphi Batur, Nihat Bekdik (aslan Nihat) Muammer, Asım, Ercüment Işıl, Sacit Haydar, Mehmet Leblebi, Kemal  Şefik, Şadlı Alioğlu, Kemal Faruki, Latif Yalınlı, Mithat Ertuğ ve Rebii Erkal.

Kaynakça:

1-Türkiye Futbol Tarihi, 1890-1923, Ali Rıza Ertuğ Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüğü Yayınları,Ankara,1977.

2-Spor Ansiklopedisi, Cem Atabeyoğlu, Yeni İstanbul Gazetesi Yayını, 1972, İstanbul.

3-Türk Spor Tarihi, Doğan Yıldız, Ser Yayıncılık, 1979, İstanbul

4-Türk Spor tarihi Ansiklopedisi, Cem Atabeyoğlu, Foto spor yayınları,1983,İstanbul.

5-Kürsüdekiler, Anılar, Orhan Ayhan, 1984,İstanbul.

6-100 soruda Türk spor tarihi, Prof. Dr. Kurthan Fişek, Gerçek Yayınevi, 1985,İstanbul.

7-Kartalın pençesi, 1903-1995. Beşiktaşın şanlı tarihi, Gürel Yurttaş, 1994.İstanbul

8-İstanbul'un 100 spor kulübü, Hacı Hasdemir, İstanbul Büyük şehir belediyesi Kültür Yayınları, 2010,İstanbul

9-Osmanlıdan Cumhuriyete azınlık spor kulüpleri ve sporcuları, Orhan Şevki, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018, İstanbul

Elpis Rum takımı ayakta ortada şapkalı olan Tahtaperde Aleko

BJK jimnastik kulübünün ilk kurucuları

Fenerbahçe'nin 1920'lerdeki ünlü kadrosu ayakta soldan sağa: Kadri, Bedri,Zeki Rıza Sporel,Bekir Refed, Hüsnü, Cafer, Fürüzan, Rıza, Oturanlar: Cevat, B.Fikret, Ragıp, Nedim

Mütareke ve işgal yıllarında İngiliz takımlarını peş peşe yenen ve 58 gol atıp  hiç gol yemeden İstanbul Futbol ligi şampiyonu olan ölümsüz kadrosu: soldan sağa Suat, Ragıp, Alaeddin, beleş Ömer, Bedri, Zeki Rıza, Kadri, Fahir, İsmet Uluğ, Cafer, Sabih, Şekip