Türkiye'de ilk maraton koşan sporcumuz!

Atletizme ilk başladığım 1962'li yıllarda İnönü Stadı İstanbul'da sporun mabedi idi. Futbol maçları orada oynanır, güreş ve boks maçları orada düzenlenir, atletizm çalışma ve yarışmalarının tamama yakını orada yapılırdı. Sahaya gelen her yeni sporcu önce iki isimle tanışır ve uzun mesafeciler Şevki Koru ile kısa mesafeciler Rıza Maksut İşman'la antrenmanlara başlardı.

İnönü Stadı'nda bu iki antrenörün elinin değmediği, emeğinin geçmediği bir atlet düşünemiyorum. Aralarında tatlı bir rekabet olan iki hocanın da karakterleri farklı idi.

Şevki Hoca daha sessiz, daha yumuşak karakterde bir yapıya sahipken Rıza Maksut Hoca daha sosyal, daha konuşkan, daha aktif ve daha dışa dönük bir yapı sergilerdi. Ellerinden düşmeyen kronometreleri ile her gün kar, yağmur, çamur demeden sahada koşturur, bizlerle hayatı ve atletizmi paylaşırlardı.

Rıza Hoca bir de motoru ile ünlü idi. Eski bisikletçi olması nedeniyle gözü gibi baktığı motosikleti ile her an İstanbul'un bir köşesinde bazen Bebek, bazen Beşiktaş bazen Fatih, bazen Aksaray'da karşınıza çıkıverirdi. Her iki hoca da birinin yokluğunda diğerinin sporcusuna antrenman verecek ve sorunlarıyla ilgilenecek kadar olgun birer İstanbul beyefendisi idiler.

****

ŞEVKİ KORU'NUN HAYATI

Doğum: 1913, Gelibolu, vefat: 27 Eylül 2003, İstanbul, 90 yaşında.

Orta öğrenimini Kayseri Erkek Lisesi'nde yaparken, 19 Mayıs 1929'da Talas ilçesindeki Amerikan Koleji tarafından düzenlenen atletizm yarışmalarına katıldı ve bin 500 metre koşusunda ikinci olarak 16 yaşında atletizmle tanıştı. 1937 yılında Türkiye'de düzenlenen ilk maraton yarışmasında 3.15.19 ile birinci olurken, Türkiye'nin ilk maraton koşucusu unvanını da elde etti. Aynı yıl 2.si düzenlenen Atatürk Koşusu'nu 38.12 ile kazanırken bu yarışın birincilik madalyasını "Ebedi Şef" Mustafa Kemal Atatürk'ün elinden alma onurunu yaşadı.

Not: İlki 1936 yılında koşulan Atatürk Koşusu'nda birinciliği, 41.08 ile Galip Darılmaz kazanmıştı.

1938 yılında koştuğu 2.48.02'lik derecesi, kayıtlara "ilk resmi Maraton Türkiye Rekoru" olarak kaydedildi. 1939 yılında bu rekoru, 2.43.33,5 ile yenileyen Şevki Koru, 1940 yılında da rekoru 2.42.33,5'luk derecesi ile geliştirdi.

***

Balkan Oyunları'ndaki dereceleri:

1-6-13 Eylül 1937, 8. Balkan Oyunları, Bükreş, Romanya, maraton; 5.

2-11-18 Eylül 1938, 9. Balkan Oyunları, Belgrad, Yugoslavya, maraton; 3.2.55.38

3-1-8 Eylül 1939, Atina, maraton: 10. kilometrede terk,

4-5-6 Ekim 1940, 11. Balkan Oyunları, İstanbul, maraton: 2.45.33 ile 2.,

1940 yılında 5.si koşulan Atatürk Koşusu'nda Rıza Maksut İşman'la beraber bu koşuya katıldılar. 91 atletin katıldığı koşuda, Harp Okulu önlerinde önde giden grupta, Rıza Maksut, Şevki Koru, Mustafa Kaplan giderken, 100 m geriden gelen Ali Karaduman ve Hüseyin Bayraktar bu grubu takip ediyordu. Radyoevi önünde Mustafa Kaplan öne geçti, onu 50 metre geriden Rıza Maksut, 150 metre geriden Şevki Koru takip ediyordu. Hava Kurumu'nun önünde Mustafa Kaplan arayı yavaş yavaş açmaya başlayarak, Ulus meydanında rakiplerinin önünde 39 saniye farkla yarışı 35.26 ile kazandı. İkinciliği 36.35 ile İstanbul'dan Rıza Maksut İşman kazanırken Ankara'dan Şevki Koru da üçüncü oldu.

***

Türkiye rekorları:

1937: 3.15.19 (Türkiye'de koşulan ilk maraton)

1939: 2.48.02 (İlk resmi kayıtlara geçen maraton Türkiye rekoru),

1940: 2.43.33,1947:2.35,(Bu rekor aynı yıl içinde Mustafa Kaplan tarafından, 2.34.29,4 ile yenilendi)

Şevki Koru 1947 yılının Nisan ayında Boston maratonunda 7. olarak büyük bir başarıya imza attı. Dünyanın en büyük maraton koşularından biri olarak kabul edilen Boston maratonunun 51.si 34 ülkeden 200 sporcunun katılımı ile yapıldı. Bu yarışa 51 yıllık Boston maratonu tarihinde ilk katılan Türk unvanını da taşıyan Şevki Koru yarışı birinci bitiren Kore'li Yung Bong Su'nun arkasından 2.37.50'lik derecesi ile 7. olarak bitirme başarısını gösterdi.

İlk 12 atlet  şöyle sıralandı;

1-Yung Bong Su (Kore),

2-Hietenen (Finlandiya),

3-Ted Vogel (ABD),

4-Gerard Kote (Kanada),

5-Albert Morton (Kanada),

6-Athanasios Ragasos (Yunanistan),

7-ŞEVKİ KORU (TÜRKİYE),

8-David Mazzeo (ABD),

9-Valne Mulnonen (Finlandiya),

10-Stilyanıs Kirtakidis (Yunanistan),

11-Lloyd Evans (Kanada),

12-Son Ryong(Kore)

***

Boston maratonuna 1951 yılında 2. defa katılan Koru rahatsızlanıp yarışı terk eder ve buna çok üzülür, akşam bankette yanına yaklaşan Jamaikalı bir yönetici "üzülme Türk" diyerek cebine bir zarf bırakır ve "Philadelphia'da yarın bizim kulüp yarışımız var, gel Jamaika adına koş" der.

Koru bir ara cebindeki zarfı açar ve içinde 50 dolar olduğunu görür. Ertesi günü Boston'dan aldığı 7 dolarlık biletle Philadelphia'ya gider ve Jamaika adına yarışan "Newyork Pioneer Club" takımı forması ile yarışıp maratonda üçüncü olur.

Not: Bu olaydan 48 yıl sonra dünyaca ünlü Jamaikalı atlet Merlene Ottey, Türkiye'ye gelerek Fenerbahçe forması ile 18. Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası B grubu müsabakalarında 100, 200 ve 4x100 metre bayrak yarışlarında, 100 metrede 11.02, 200 metrede, 22.53, 4x100 metre bayrakta (Parlak, Bolat, Soydemir, Ottey) 46.32'lik birincilikleri ile Romen Ionela Tırlea'nın 400, 400 metre engel ve 4x400 metre bayraktaki katkısı ile takımının B grubundan Süper Lig'e (A grubuna) çıkmasını sağlayan süper atlet oldu.

Ancak Türk Şevki Koru'nun 1951'de 50 dolarlık Jamaika'ya transfer bedeline karşın 1998'de Fenerbahçe kız takımını B grubundan A grubuna (Süper Lig'e) çıkaran Jamaika'lı Merlene Ottey'in cebindeki zarfta ise Fenerbahçe Kulüp Başkanı Aziz Yıldırım'ın 60.000 dolarlık çeki bulunuyordu. Nereden nereye!..

***

Şevki Koru 3. kez 1952 yılında katıldığı Boston maratonunda da 2.54.15 ile yine 7.lik elde etti. Şevki Hoca bir sohbetimizde unutamadığı bir yarışı şöyle paylaşmıştı, "1947 yılında Atina'da düzenlenen Doğu Akdeniz Oyunları'nda kendi seyircisi önünde 1946 Boston maratonu birincisi Yunanlı ünlü atlet Stilianos Kriakidis'in önünde Averof Stadı'na birinci olarak girdiğim yarışta tribünlerdeki Yunanlı seyircinin ayakta alkış ve tezahüratı hâlâ kulaklarımda uğulduyor" demiştir.

Not: 27-28 Eylül 19472de Atina'nın ünlü Averof Stadı'nda Türkiye, Yunanistan ve Filistin'in katıldığı yarışmalarda Türk atletleri 14 birincilik, 8 ikincilik, 7 üçüncülük alırken ev sahibi Yunanlılar kendi sahalarında 7 birincilik, 14 ikincilik, 8 üçüncülük elde edebilmişlerdi. Takım halinde Türkiye birinci olurken Doğan Acarbay, Adnan Ölçen, Cahit Önel, Osman Coşgül, Şevki Koru yarışmaların en başarılı atletleri olarak görüldüler.

***

Şevki Koru 35 yaşında 1948 Londra Olimpiyatları'nda milli formayı giydi ve maratonda 44 atlet arasında 2.51.07 ile 20. oldu. 1949 yılından itibaren  Beden Terbiyesi bünyesinde atletizm  antrenörlüğü yapmaya başladı. 1958 yılında Galatasaray Lisesi ve kulübünün de antrenörlük görevini yüklendi.

Yıllar içinde bölge ve milli takım antrenörü olarak kulüp, yaş, renk ayırt etmeden yüzlerce sporcu yetiştirdi. 1999 yılına kadar el ve ayağındaki romatoid artrit rahatsızlığını umursamadan bastonu ile haftada 3 gün Beşiktaş'tan otobüsle Kadıköy'e geçip Burhan Felek Spor Kompleksi'nde gençleri çalıştırmaya devam etti.

90 yaşında, eşi Sabahat Hanım'ı kaybettikten 9 ay sonra son maraton koşusunu yaparak 27 Eylül 2003'te yaşama veda etti. İki çocuğu oldu.

1945 yılında dünyaya gelen Cihan Koru, ziraat yüksek mühendisi, ABD'de gıda teknolojisi ihtisası yapmış.

1957 yılında doğan Adnan Sabri Koru, makine mühendisi, özel bir yazılım firması sahibi. Büyük oğlu Cihan Koru kendisi ile yapılan bir söyleşide "babalarının atletizm yapmaları için iki çocuğuna da baskı yapmadığını, okuyup eğitim görmelerine daha çok önem verdiğini" anlatır.

***

Şevki Hoca'nın vefatından sonra Kadıköy Belediyesi birkaç yıl "Şevki Koru Yarışları" düzenledi ise de arkası gelmemiş. Doğduğu kent Gelibolu Belediyesi 2018'de Şevki Koru anısına yol koşuları düzenlemeye başlamış, 24 Kasım 2019'da Çanakkale Gelibolu ilçesinin düşman işgalinden kurtuluşunun 97. yılında Türkiye Atletizm Federasyonu'nun katkısı ile düzenlenen "2. Şevki Koru'yu Anma" yarışmalarına 500 civarında yarışmacı katıldı. Aralarında Veli Ballı, Haydar Doğan gibi antrenörlüğünü yaptığı ünlü sporcuların da koştuğu yarışlarda 10 kilometre yol koşusunda, Mestan Turhan 31.36.12 ile birinci, Murat Emektar 32.16.36 ile ikinci, Yunus Emre Akkuş 32.32.44 ile üçüncü, bayanlarda Duygu Turgut Boyan 38.31.99 ile birinci, Dilan Atak 39.48.67 ile ikinci, Sabriye Güzelyurt 42.31.97 ile üçüncü olurken, 65+erkeklerde Veli Ballı 51.07.53 ile birinci, Halil Aslan 52.45.74 ile ikinci oldular. Yarışlar sonunda kazanan yarışmacılara ödüllerini Şevki Hoca'nın oğlu Cihan Koru takdim etti.

***

Şevki Koru'nun bir de "Olimpiyatlar'a Hazırlanan Sporculara Bir Işık" adlı basılı bir yayını da bulunmaktadır.

Şevki Koru'nun kazandığı Türkiye Birincilikleri:

1939 Türkiye Maraton Birinciliği, 2.43.33,5,

1940 Türkiye Maraton Birinciliği, 2.44.53,

1943 Türkiye Maraton Birinciliği, 2.46.38,

1946 Türkiye Maraton Birinciliği, 2.44.53,

1947 Türkiye Maraton Birinciliği, 2.35.45..

***

Sevgili Şevki Hocam, kalın gözlüklerin, minyon yapın, ama tüm atletlere açtığın kocaman yüreğinle hepimizin hafızasında hep yaşayacaksın, anın Türk sporcu ve maratoncularına örnek olmaya devam edecek. Tabii biz Türk atletleri, atletizme gönül vermiş ve hizmeti geçmiş olan Tüm sporcularımızın bir atletizm sahası veya salonunda doğum ve ölüm tarihlerinin kaydedildiği büstlerinin ne zaman, hangi atletizm federasyonu başkanının aklına gelip de yapılacağını merakla bekliyoruz.

Bir beklentimiz de İstanbul Ataköy'deki olimpik salona acaba ne zaman Beden Terbiyesi yetkilileri Olimpiyatlar'da Türkiye'ye güreş dışında ilk madalyayı kazandıran efsane isim 3 adım atlama rekortmenimiz Ruhi Sarıalp'in adının verileceğini hatırlayacaklar.

Sayın Spor Bakanı ve Beden Terbiyesi Genel Müdürü, 2023 yılında İstanbul Ataköy Olimpik Salon'da yapılacak Avrupa Salon Şampiyonası başlamadan önce o salonun adının "Ruhi Sarıalp Olimpik Spor Salonu" olarak konmasını Tüm atletler olarak bekliyor ve rica ediyoruz.

Sanırım sizler de bu ismin bu salona verilmesini fazlası ile hak ettiği görüşümüzü paylaşıyorsunuz.

Kaynakça:

1- Türkiye rekorlarının tekâmülü, 33 yılın Türk şeref listesi (1922-1954), Maarif Vekaleti, Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü Atletizm Federasyonu Yayını, Ankara 1955, sayfa:22

2- Türk Spor Ansiklopedisi(1453-1991), Cem Atabeyoğlu, Fotospor Yayını, 1991

3- Atletin Sesi, Temmuz 1998, sayfa:16

4- Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi'nin 100. yılı(1908-2008), Derleyen: Altuğ İstanbulluoğlu, TMOK Yayınları, 1. Baskı, 2008, sayfa:192-93

5- Atletin Sesi, Eylül 2009, sayı:223, sayfa:29

6- Bursa Sancak gazetesi, 27 Eylül 2019

7- Habertürk gazetesi, 24 Kasım 2019

8-Foto maç Gazetesi,25 Kasım 2019