Uludağ'ın adının nereden geldiğini biliyor musunuz?

Prof. Dr. Mustafa ŞAHİN

Bu kadar önemine karşın, Uludağ'ın adının nereden geldiğini ve daha önce bu topraklarda yaşayan insanlar için ne denli önemli olduğunu biliyor musunuz?

2.543 m yüksekliği ile Türkiye'nin en yüksek dağlarından birisi olan Uludağ, toplu ve heybetli görünüşü ile Bursalının güvenerek sırtını dayadığı doğal bir sur duvarı gibidir. Bundan dolayı da tartışmasız Bursa'nın geçmişinde de Uludağ hep ön planda olmuştur. Bu nedenle Bursa'nın bilinen ilk adı Uludağ'ın eteklerindeki Bursa anlamına gelen "Prusa ad Olympum"dur.

Tanımdan da anlaşılabileceği gibi Uludağ'ın bilinen ilk ismi Olympos'tur. Bu isimden ilk defa tarihin babası olarak kabul edilen ve M.Ö. 490-420 tarihleri arasında yaşadığı düşünülen Halikarnassoslu (bugün Bodrum) Herodot (Herodotos) bahsetmektedir. Herodot Tarihi isimli kitapta dağın adı açık bir şekilde "Olympos" olarak belirtilmektedir. Herodot'tan yaklaşık 400 yıl sonra yaşamış olan Amasyalı coğrafyacı Strabon (M.Ö. 64 - M.S 21) tarafından kaleme alınan ve 17 kitaptan oluşan "Naturalis Historia -Doğa Tarihi" isimli kitapta Uludağ iki farklı şekilde geçmektedir: Olympos ve Mysia Olympos'u. Strabon, Antik Çağ'da bir coğrafi bölge olan "Mysia" isminin Lydia dilinde gürgen ağacı anlamına geldiğinden de bahsetmektedir. Bir bölümü Bursa sınırları içerisinde kalan bölgenin adının kökeninde bile gürgen ağacının bulunması yine Uludağ'ı ve ormanlarını çağrıştırmaktadır.

Olympos adının kaynağı ve ne anlama geldiği tam anlamıyla bilinmese de eski Anadolu dillerinden geldiği ve "ulu ve yüksek dağ" anlamını taşıdığı tahmin edilmektedir. Doruklarının gökyüzündeki bulutlara kadar uzanmasından dolayı da çok tanrılı dinlerde tanrı evlerinin bu dağın doruklarında bulunulduğuna ve tanrıların Olympos dağında yaşadığına inanılmıştır. Bu inanç M.Ö. 3500'lerde Güney Irak'ta yaşayan Sümerler'e kadar geri gitmektedir. Bundan dolayı da birbirinden farklı bölgelerde çok sayıda yüksek dağ Olympos olarak isimlendirilmiştir. Eski çağlarda Olympos olduğuna inanılan dağlardan altı tanesi Yunanistan'dadır. Yunanistan'ın kuzeyinde Makedonya'da, Lesbos, Euboea, Attika'nın doğusunda, Skyros ve Arkadia'da bulunan dağlar Olympos olarak isimlendirilmiştir. Türkiye'de ise Uludağ'ın dışında, Bartın yakınlarındaki Arıt Dağı, Ege Bölgesi'nde Nif Dağı ve Kemer yakınlarında Tahtalı Dağı'nın Olympos olduğuna inanılmıştır. Bir Olympos dağı da Kıbrıs'ta vardır.

Olympos isminde dağlara günümüzde de rastlanmaktadır. Örneğin, Yeni Zelanda'da bir dağ ve Amerika'nın Washington ve Utah şehirlerindeki dağların isimleri Olympos'tur. Dünya dışında ise Mars'ta bulunan ve Güneş Sistemi'nin bilinen en yüksek volkanı olan dağ yine Olympos olarak adlandırılmıştır.

Sonuç olarak Antik Çağ insanının gözünde Uludağ'ın ayrı bir yeri vardır ve burada tanrılarının yaşamış olduğuna inanmışlardır. Keles'te bulunan Tazlak Tepe'nin Zeus Tapınağı veya Asar Tepe'nin Asklepios Tapınağı gibi çok sayıda pagan inancına ait ibadet mekânları veya Menteşe'de çok geniş bir alana yayılan nekropol sahası (mezarlık) bu kutsallığın en güzel dışavurumlarıdır.