Kitlesel işsizlik başlıyor…

Firma isimlerini vermeden son günlerde gündemde olan bir konudan bahsedeceğim.

Herkesin muhakkak adını bildiği büyük firmalar işten çıkaracakları işçilerle manşetteler.

Öyle üç beş kişi de değil üstelik 2 bin kişi!

Bu insanların aileleri ve en az bir çocukları olduğunu varsayarsak;

En az 6 bin kişi yapar.

Bu durum yalnızca bir firmaya özgü değil; dünya genelinde pek çok yerden buna benzer haberler geliyor.

Sebep olarak pandemiden sonra toparlanamayan piyasalar, savaşlar ve bunlara bağlı oluşan küresel kriz gösteriliyor.

Bahaneler sıralanırken, çözüm noktasında açıklama yapan görmüyoruz.

Çünkü her devirde olduğu gibi şimdi de gerçek kaybedenler:

Emekçiler.

Sermayeyi elinde tutanlar yalnızca kârlarından zarar etmekte, işlem hacimleri daralmakta ya da bugüne kadar yığdıklarına yenilerini ekleyememekteler.

‘Yeni dünya düzeni’ diye, diye hepimizi alıştırdıkları sistemde gidişat hiç iç açıcı değil…

Belki de ütopya olarak nitelendirilen gelecek profili gerçek olacak.

Peki, nasıl bir gelecek öngörüsü var?

***

Teknolojinin seri üretimi ele geçirmesi an meselesi.

Bugün ödevini, projesini, haber metnini, şarkı sözünü ChatGPT, hepimiz için en somut örnek.

Kendi kendisini geliştirebilen yapay zekânın IQ’su 90’ların altındayken bir yıl içinde 136'ya çıktığı, insanların yüzde 98’ini geride bıraktığı bilgisi mevcut.

Şimdi size can alıcı bir soru soracağım:

Bir işletmeniz olsa ve teknolojinin tüm nimetlerinden de faydalanma imkânınız bulunsa insan unsurunu çalıştırmak ister miydiniz?

Yanıtınızı mümkünse demagojiden uzak bir şekilde üretin!

Kabul edelim ki; verimlilik artacak, maliyetler düşecek, hata oranı sıfırlanacak, kalite artacak…

O halde işçi çıkarmak için yalnızca ekonomik krize gerek yok; sadece teknolojiye geçiş de buna neden olacak.

Bu şekilde ‘Karanlık Fabrika’ çağı başlayacak.

Tabii ‘Karanlık Fabrika’nın ne olduğuna da değinmekte fayda var:

-Bazen sık kullandığım kavramların herkes tarafından bilindiğine dair yanlış bir inanca kapılıyorum.-

Minimum veya sıfır insan müdahalesi ile üretim sağlayan, makinelerin operatöre veya gözetime ihtiyaç duymadan otomatik olarak çalışmasını hedefleyen bir üretim yöntemidir.

Bu yöntemde, üretim sürecinin kritik kısımları daha fazla otomasyona dayanır.

Ve fabrikalarda insan olmayacağı için aydınlatmaya da ihtiyaç kalmayacak. Haliyle ‘karanlık fabrika’ kavramı buna dayanıyor.

Süreçte binlerce değil, milyonlarca insan işsiz kalacak.

Yorumum bazı kesimleri kızdırabilir.

Şu argümanla karşı çıkanlar oluyor:

“Makineler asla insanların yerini tutamaz, insana her zaman ihtiyaç olacak.”

Elbette hayatın sürdürülebilirliği için aksi düşülemez.

Ancak seri üretim sürecinden insanın ayıklanacağı gerçeğinden kaçmamız mümkün değil…

***

Gelelim yeni dünya düzeni öngörüsüne.

Tıpkı Sanayi Devrimi’nde olduğu gibi birileri kaynakların başına geçecek.

Sermayedarlar teknoloji ile üretim yapan fabrikaların sahipleri olarak zenginleşmeye devam edecek.

İstedikleri gibi yaşam tarzına geçebilmeleri için bir de dünya nüfusunun azaltılması söz konusu ki pandeminin bunun denemesi olduğu çok kez dile getirildi.

Böylece derebeylik düzeni geri gelmiş olacak.

-Özellikle Avrupa’da, toprağı ve o toprak üzerinde yaşayan köylüleri bir tek kişinin malı sayan, toprak köleliğine dayanan ortaçağ siyasal düzeni.-

İnsanları tarım sahalarında çalıştırılarak, yaşayamayacakları aynı zamanda da hayatta kalabilecekleri bir miktar maaş verilecek.

Karamsar tablo bu.

***

Aramızdaki Pollyannalar tarafından üretilen öngörü de ise;

Teknoloji insanlığın tüm ihtiyaçlarını karşılayacak; üretecek, yetiştirecek…

İnsanlar da istedikleri her şeyi yapmak için zaman kazanmış olacak; az çalışarak -ya da hiç çalışmadan- kendi yeteneklerini keşfedecek, bilimle uğraşacak, resim yapacak, müzik aleti çalacak vb.

Bir gün böyle bir yaşam tarzına kavuşma ihtimalimizin düşük olduğunu düşünüyorum.

Zaten geçiş dönemi çok zorlayacak ve bu başladı.

Umarım yanılırız da; işten çıkarma haberlerinin devamı gelmez…