BU FOTOĞRAF GERÇEK Mİ?

Sizi fazla merakta bırakmadan açıklayayım: Gerçek. Foto-montaj değil.

Yüksek atlamanın unutulmaz ismi, binme tekniği ile 2.28 metre atlayan ünlü Rus atleti Valeri Brumel’in, A.B.D. Stanford Üniversitesi salonunda antrenman yaparken çekilmiş muhteşem bir resmi. Potaya değil, çembere değiyor. Konu ile ilgili olarak 1960’lı yıllarda binme tekniği ile atlayan 3 başarılı isim, Prof.Dr.Ersin İstanbulluoğlu, Merdol Gerçin ve Babür Kerim İncedayı’dan görüş istedim. Üçü de bu resmin gerçek olduğunu doğruladı.

***

Dünya’da yüksek atlamada ilk rekoru 1874 yılında, tek ayağı ile yerden sıçrayarak, çıtayı 1.80 metre geçen, 22 yaşındaki İngiliz genci Brooks tarafından kırılmıştır. Brooks, 1879’da bu rekoru 1.89 metreye yükselterek boyundan 2 cm. daha yüksek atladığında, bu başarısı Dünya’da hayret ve hayranlıkla karşılanmıştı. O tarihten bugüne kadar geçen 143 yıllık sürede Dünya rekoru 56 cm. gelişmiştir. Bu gelişmede en büyük rol oynayan faktörler, atlama stillerindeki değişiklikler, A.B.D-S.S.C.B arasındaki rekabet, ilk sıralarda yer aldı.

1887’de Amerikalı William Page, makas (Scissors Technigue) ile 1.91 metreyi geçtikten sonra, 1895’de modern yüksek atlayıcıların babası sayılan Amerikalı Mike Sweeney, yeni bir teknik olan çıtayı oturma pozisyonu ile geçmek (Eastern Cut-Off Technigue) tekniği ile 1.91 metre ile yeniledi.

Mayıs 1912’de Amerikalı Herin, Western-Roll tekniği ile Dünya’da 2.00 metre barajını geçen ilk atlet olmuş. Aynı tekniği uygulayan Amerikalı Beeson, 1914’de 2.02 metreyi, 1924’de Amerikalı Osborne 2.03 metreyi, 1934’de yine Amerikalı Marty, 2.04 ve 2.06 metreyi geçtikten sonra, 1936’da Johnson’un 2.07 metrelik Dünya rekorunu aynı yıl egale eden Amerikalı Allbritten, Dünya’da binme (Straddle Technigue) tekniğini uygulayan ilk atlet olmuştur.

Amerika’nın yüksekteki en ünlü atletlerinden John Thomas, 2.16 olan Dünya rekorunu, binme tekniği ile sırasıyla 2.17 metre, 2.18 metre ve 2.22 metrelik dereceleri ile üst üste kırarak, insanüstü olarak değerlendirilen bir başarıya ulaşmıştır.

***

1961’de sahneye çıkan Sovyetlerin ünlü atleti Valeri Brumel (1.85 m-79 kg.), kendi adıyla anılan Dive Straddle Technigue (Dalmalı binme; dalmalı binme tekniğinde hız alma koşusu ile kazanılan hızın sıçramaya aktarılışı) uygulayarak 1961’de 2.23 metre atlayıp Thomas’tan rekoru devraldı.

Brumel (Doğum:14 Mayıs 1942 - Vefat: 26 Ocak 2003, Moskova), çocukluğunda zayıf ve çelimsiz bir çocuktu. 1954 yılında Brumel ailesi Luganski kentine taşındığında Valeri, beden eğitimi derslerinde parlamaya başladı. Yüksekte 1.20 metre geçerek yüksek kariyerinde ilk adımı attı. Spor okulundaki koçu Shane Petri Semanovich gelişmesine yardımcı oldu. 15 yıl içinde 2 metreye ulaştı. 1960 Roma Olimpiyatları’nda 2.16 metrelik atlayışı ile 2’nci olurken, uluslararası arenada Brumel ismini tanımaya başladı. 1962 Avrupa Şampiyonası’nda 2.21 metre ile birinci olduktan sonra, 1961- 1963 yılları arasında 6 Dünya rekoru kırdı. 1961 ve 1962 yıllarında ünlü sports illustrated dergisi tarafından 2 yıl üst üste “Yılın Sporcusu” seçildi. (1961: 2.23 metre, 2.24 metre ve 2.25 metre, 1962: 2.25 metre ve 2.27 metre.)

20-21 Temmuz 1963’de Valeri Brumel 5 yıldır yapılmakta olan geleneksel Amerika-Rusya atletizm yarışmalarının Rusya ayağında, Moskova’nın ünlü Lenin Stadı’nda, 26 ülkeden 200 gazetecinin takip ettiği yılın en önemli yarışmasında,  2.27 metre ile kendisine ait Dünya rekorunu 2.28 metre ile yenilemeyi başardı. (Yüksek atlama teknik sonucu: 1- Valeri Brumel, Rusya, 2.28 metre, yeni Dünya rekoru. 2- Johnson, A.B.D., 2.15 metre. 3- Bolchov, Rusya, 2.10 metre.)

Yüksek atlamada Amerikalıların yıllar süren üstünlüğüne son veren Brumel, başarısını 1964 yılında A.B.D.’nin Los Angeles kentinde yapılan ve Amerika’nın erkeklerde Rusları 139-97 yendiği geleneksel yarışmada 2.23 metre ile birinci olarak devam ettirdi. (Teknik sonuçlar: 1- Valeri Brumel, Rusya, 2.23 metre. 2-Rambo, A.B.D., 2.14 metre. 3- Carruthers, A.B.D., 2.10 metre. 4-Chamarsky, Rusya, 2.05 metre.)

Brumel, meşhur Finli atlet Paavo Nurmi gibi, antrenmanlarda beline kuşak tarzında sardığı demir çubuklardan oluşan ağırlıklarla çalışır ve ağırlıkla yüksek atlardı. Çıtayı geçerken büyük bir eforla bağırması ile ünlü idi…

1964 Tokyo Olimpiyatları’nda 2.19 metre ile altın madalyayı boynuna taktı. (Teknik sonuçlar: 1- Brumel, Rusya, 2.19 metre. 2- Thomas, A.B.D., 2.19 metre. 3- Rambo, A.B.D., 2.16 metre.)

5 Ekim 1965’de kullandığı motosikletle kaygan zeminde kaza yaptı. Sağ bacak bağlar ve tendonları parçalandı. Doktorlar, ünlü sporcunun bacağını kurtarmak için çok çaba gösterdi. Kangreni önlemek için 7 kez kan nakli yapıldı. Bacağındaki yaraların mikrop kapmasını önlemek için 3 hafta yoğun antibiyotik tedavisi uygulandı. 2 yıl baston değnekleri ile yürüdü. Daha sonra İlizarov adlı ortopedi uzmanı kendi geliştirdiği ameliyat tekniği ile 4 yıllık bir tedavi sonucunda, 30’dan fazla ameliyatla Brumel’i ayağa kaldırdı.

1970’de Brumel, inanılmazı başardı ve sahalara dönüp, 2.09 metreyi geçti, ancak aynı yıl içinde aşil tendonu kopması sonucunda spor hayatı sona erdi.

Daha sonraki yıllarda kimya öğretmeni olarak yaşamına devam etti.

***

1968 Meksika Olimpiyatları’nda yüksekte favoriler arasında adı bile geçmeyen Amerikalı Dick Fosbury (Doğum: 1947, boy:1.93 metre) alışılmadık tekniği ile (Fosbury Flop) üçüncü hakkında 2.24 metreyi geçip altın madalyaya uzandı ve olimpiyatlara imzasını attı. Fosbury, üniversitede, mühendislik bölümünde okurken olağanüstü bir atlet değildi. Antrenman yapmayı sevmezdi. Ama kafasını çalıştırarak daha yükseğe nasıl çıkacağını bacakları ile değil beyni ile çözdü. Kafasında yarattığı Fosbury flop (Fosbury düşüşü) tekniğini zihninde canlandırdı. Sonra pratik hayata uyguladı. 1968 Meksika Olimpiyatları için yapılan A.B.D. milli takım seçmelerinde zorlamadan takıma giren Fosbury’e hiçbir atletizm otoritesi madalya şansı vermiyordu. Ancak Dick herkesi yanıltarak tüm Dünya’yı hayretler içinde bırakan bir atlayış tekniği ile üçüncü hakkında 2.24 metreyi geçip, 1968 Meksika Olimpiyatları’nda altın madalyaya ulaştı. Antrenörü Greg Kraft, o andaki duygularını şöyle ifade ediyordu:

“Tamamen kendi icadı olan bir atlayış tekniği uyguladı. Belki hakemler daha önceden bir sporcunun böyle bir teknik kullanarak atlayacağını bilseler müsabakaya girmesine bile izin vermezlerdi.”

Dick Fosbury “skorda zekânın devreye girişi”nin en iyi örneği olarak hatırlanacak.

Zaman Fosbury’i haklı çıkardı. Fosbury flop tekniği, kısa zamanda öğrenilebilmesi ve göze hoş görünmesi gibi özellikleri ile bütün bayan ve erkek sporcular tarafından benimsendi.

***

Günümüzde Fosbury tekniği dışında atlayan bir sporcuya rastlamak mümkün değil. Yüksek atlamada yarışmacının boyu ile atladığı yükseklik arasındaki ilişki yıllardır atletizm kamuoyunun gündeminde kalmış bir konudur. Boy ve atlanan yükseklik arasında en dikkati çeken rakamların başında birinci sırada Amerikalı siyahi atlet Franklin Jacobs gelir. 1978 Yolonda Salon Yarışması’nda 1.73 metre boyu ile 2.32 metre yüksekliği geçmiştir. Yani kendi boyundan 59 cm. daha yüksek atlamıştır. Yine Amerikalı Ron Livers 1975 yılında 1.75 metre boyla, 2.24 metre atlayarak 49 cm.’lik bir farka ulaşmıştır.

Aşağıdaki listede ünlü atletlerin atladığı yükseklik ile boy farklarını göreceksiniz:

Powarnizin (Rusya): Boy 1.85 m. x atlayış 2.40 m. Fark: 55 cm.  

Javier Sotomayor (Küba) Dünya rekortmeni-1988: Boy 1.93 m. x atlayış 2.45 m. Fark: 52 cm.

Patric Sjöberg (İsveç): Boy 2.00 m. x atlayış 2.42 m. Fark: 42 cm.

Stefan Holm, (Doğum: 1986, İsveç): Boy:1.81 m. x açık saha atlayış 2.37 m. Fark: 56 cm. Salon atlayış 2.40 m. Fark: 59 cm.

Mutaz Essa Barshim (Doğum: 1991): Boy 1.89 m. x atlayış 2.43 m. Fark: 54 cm.

Zhu-Jian-Huan, Çin (Doğum: 1963): Boy 1.93 m. x 2.39 m. Fark: 46 cm.

Yaschenko, Rusya (Doğum: 1959): Boy 1.92 m. x atlayış 2.35 m. Fark: 43 cm.

Brumel, Rusya (Doğum: 1942): Boy 1.85 m. x atlayış 2.28 m. Fark: 43 cm.

Rory Kotinek, A.B.(Doğum: 1955): Boy 1.75 m. x atlayış 2.24 m. Fark: 49 cm.

İgor Paklin, Rusya. (Doğum: 1964): Boy 1.93 m. x atlayış 2.41 m. Fark: 48 cm.

Dick Fosbury, A.B.D. (Doğum:1947): Boy1.93 m. x atlayış 2.24m. Fark: 31 cm.

***

Günümüzde tüm zamanların en iyi ilk 10’u:

1-Javier Sotomayor, Küba (Boy: 1.93 m. Kilo: 80 kg): 2.45m., Dünya rekoru, 1993, Salamanca.

2-Mutaz Essa Barshim, Katar: 2.43 m., Asya Kıtası Şampiyonu: 2.42 m.

3-Patrick Schöberg, İsveç (Doğum: 1987, boy: 2.00 m.): 2.42 m.

4-Viktor Bonderenko, Ukrayna: 2.42 m.

5-Stefan Holm, İsveç (Boy: 1.81m.): 2.36 m.

6-Zhu-Jian-Hua, Çin: 2.42 m.

7-İgor Paklin, Rusya (daha sonra Kırgızistan),(boy:1.93 m. ): 2.41 m.

8-Dietmar Mogenburg, Almanya (Boy: 2.01 m., kilo: 80 kg.): Dış saha; 2.36 m., salon: 2.39 m.

9-Valeri Brumel, Rusya: 2.28 m.

10-Dick Fosbury, A.B.D. (Fosbury flop atlayışın isim babası): 2.24 m.

***

Dünya erkekler yüksek atlama rekorları:

1874,Brooks, İngiltere: 1.80 m.

1876, Brooks, İngiltere: 1.83 m.

1876, Brooks, İngiltere: 1.89 m.

1880, Darvin, İrlanda: 1.90 m.

1887, William Page, A.B.D.: 1.93 m. (Makas tekniği ile)

1895, Ryan, İrlanda: 1.94 m.

1895, A.B.D., Mike Sweeney: 1.97 m. (Eastern cut-off tekniği ile)

1912, A.B.D., Horine: 1.98 m. (Western roll tekniği ile)

1912, A.B.D., Horine: 2.00 m.

1914, A.B.D., Beeson:

1924, A.B.D., Osborn: 2.03 m.

1933, A.B.D., Marty: 2.04 m.

1934, A.B.D., Marty: 2.06 m.

1936, A.B.D., Johnson: 2.07 m.

1936, A.B.D., Albritton: 2.06 m. (Straddle binme tekniği ile)

1937, A.B.D., Walker: 2.09 m.

1941, A.B.D., Steers: 2.11 m.

1953, A.B.D., Davis: 2.12 m.

1956, A.B.D., Dumas: 2.15 m.

1960, A.B.D., Thomas: 2.17 m., 2.18 m. ve 2.22 m.

1961, Rusya, Brumel: 2.23 m., 2.24 m. ve 2.25 m.(Dive straddle tekniği ile)

1962, Rusya, Brumel: 2.25 m. ve 2.27 m.

1963, Rusya, Brumel: 2.28 m.

1970, Çin, Ni Chih-Clin: 2.29 m.

1971, A.B.D., Matzdorf: 2.29 m.

1973, A.B.D., Stones: 2.30 m.

1976, S.S.C.B., W. Yaschenko: 2.31 m. ve 2.32 m.

1977, S.S.C.B., W. Yaschenko: 2.33 m. ve 1978: 2.34 m.

1980, Polonya, Jacek Wszola: 2.35 m.

1980, Almanya, Dietmar Mogenburg: 2.35 m.

1980, Doğu Almanya, Gerd Wessig: 2.36 m.

1983, Çin, Zhu-Jian-Hua: 2.37 m. ve 2.38 m.

1984, Çin, Zhu-Jian-Hua: 2.39 m.

1985, Rusya, Rudolf Powernizin (1962 doğumlu): 2.40 m. (Dünya’da 2.40 m. duvarını ilk geçen atlet)

1985, Rusya, İgor Paklin, (1963 doğumlu; boy 1.93 m.): 2.41 m.

1987, İsveç, Patric Sjöberg: 2.42m.

1988, Küba, Javier Sotomayor: 2.43 m.

1989, Küba, Javier Sotomayor: 2.44 m.

1993, Küba, Javier Sotomayor: 2.45 m., Salamanca. (1993’den günümüze kadar 30 yıldır Sotomayor’un bu rekoru hala kırılamadı.)

KAYNAKLAR:

1-Atletin sesi, sayı 133, 15 Aralık 1985.

2-Atletin sesi, sayı 132, 16 Ocak 1986.

3-Tercüman spor Ansiklopedisi, 3. cilt, sayfa 1197, 1981, İstanbul.

4-Türkiye şeref listesi, 1984, Derleyen Özcan Kutlu.