Hava Durumu
Web.tv
Dünyada ve Türkiye'de maraton koşusu
Yazının Giriş Tarihi: 27.01.2022 17:35
Yazının Güncellenme Tarihi: 27.01.2022 17:35
Maraton koşusu deyince aklınıza gelen koşuyu hayalinizde canlandırmak için yardımcı olmak istiyorum, statta tribünlerde oturmuş güzel bir yarış, mücadele izlemek istiyorsunuz, maraton koşusu koşulacak diye anons eden spiker “Sayın seyirciler sırtınıza yaslanın ve başlayacak koşuyu sabırla seyredin. Maraton koşusu 42 km ve 195,5 metredir, yani atletler statta 105,5 tur koşacaklar.”
Yüz ifadenizi görür gibiyim “Yahu böyle bir koşuyu 2,5 saat kim seyredecek, çıkarın bu atletleri dışarıda koşsunlar.”
Şaka bir yana böyle bir koşuya psikolojik ve sabır olarak ne seyirci, fizik ve psikolojik olarak da ne atlet dayanabilir.
İşte bu nedenle 2 bin 500 yıllık bir geçmişi olan maraton koşusu stadyum dışından başlar, orijinal 42 km 195,5 m koşulduktan sonra stadyum içinde ve seyirci önünde bitirilir.
DÜNYADA MARATON KOŞUSUNUN TARİHÇESİ:
M.Ö: 490 yılında, Küçük Asya’daki Pers Devletinin ünlü hükümdarı Daryüs, yönetimi altındaki Miletos Sitesi’ni isyana teşvik eden Yunanlılardan intikamını alma zamanının geldiğine karar verir. 600 parçalık donanması 30 bin civarında askeri ile Yunanlılara dersini vermek için Ege denizini geçip Atina’nın kuzeydoğusundaki Maraton mevkiine donanması ile demir atıp askerlerini maraton köyünde konuşlandırır.
Atina bu sıralarda sıkıntıdadır. Pers istilasına karşı yardım bekledikleri İspartalılar, mehtaptan önce sefere çıkamayacaklarını söyleyerek ipe un sererler.
Atina ordusunun başında bulunan Yunan generali Miltiyates İspartalıların savaş tekniklerini iyi bilen bir askerdir. 10 bin kişilik ordusunun kendinden 3 misli fazla olan düşman saldırısına cevap verecek durumda olmadığının bilincinde olan Miltiyades, Attika kıyısında konuşlanmış olan Pers ordusunun ikiye ayrılıp kendilerini kuşatacağı bilgisine ulaşınca ,kentlerine çekilip İspartalıları bekleme yerine saldırıya geçer.
Binlerce pers askerine karşı sadece 500 civarında kayıp veren Yunanlılar, Atina’nın bu zaferden haberdar olması için bir askeri görevlendirirler. Bu müjdeyi Atina’ya ulaştırmak için daha sonra ölçülen ve 42 km 195,5 metre olan Maraton köyünden Atina’ya kadar olan mesafeyi Pheidippides adlı asker 3 saat civarında koştuktan sonra Atina’ya vardığında “Niki, niki. Nenikekiam (zafer, zafer, kazandık) müjdesini verdikten sonra yere yığılır ve ölür.
***
1894 yılında olimpiyatların yeniden yapılmasına karar verilirken uzun mukavemet koşularına maraton adının verilmesini öneren Michael Brea adlı dil ve tarih profesörünün önerisi kabul edilir ve 1896 yılında Atina’da yapılacak olan modern olimpiyat oyunlarının programına maraton koşusu da ilave edilir.
OLİMPİYATLARDA İLK MARATON:
1896 Atina Olimpiyatlarının 5. ve son günü olan 10 Nisan 1896 saat 14.00’te ilk olimpiyat koşusu için 25 atlet Maraton köyündeki Maraton köprüsünde start için sıralanırlar. (Yarışı 25 atletten ancak 9 u bitirebildi.)
Askeri denetim altındaki parkurda ambulans mevcut olmadığından, ilk yardım personeli, inşaatlarda kullanılan tek tekerlekli el arabaları ile koşu parkurunun çeşitli yerlerinde bekliyorlardı.
Yarışı 30. Km’ye kadar birinci götüren Fransız Albin Lermusiaux yorulup yarışı bırakınca liderliği ele alan Avustralyalı Edwin Flack ile ona 32. Km’de yetişen Yunanlıların umudu Spridon Louis omuz omuza dört km çekiştikten sonra Flack’in yarışı terketmesi ile yanlız kalan Sprindon Louis kendi vatandaşlarını çılgınca tezahüratı arasında 2 saat 58 dakika 50 saniye ile ilk modern olimpiyatın maraton şampiyonu oluyordu.
Ondan 7 dakika sonra yarışı bitiren Yunanlı Haralambos Vasilacos ikinci olurken 1. modern olimpiyatta bile hile yapıldığı 3. maratoncunun tespitinde ortaya çıktı.
Macar maratoncu Gyula Kellner, 3. ilan edilen Yunanlının kendisini geçtiğini görmediğini iddia edince, Yunanlı atletin yarışın bir bölümünü atlı araba ile kat ettiği tespit edildi ve Yunanlı Velokas diskalifiye edilerek Macar Gyula Kellner, yarışın üçüncüsü ilan edildi.
***
Dünyanın en eski maraton koşularından biride 19 Nisan 1897’de 17 sporcunun katılımı ile başlayıp 9 sporcunun bitirebildiği 1. Boston Maratonu’dur. (125 yıllık) Boston Maratonu’na katılan ilk Türk sporcusu Şevki Koru’dur.
1947 yılında 34 ülkeden 200 atletin katılımı ile yapılan 51. Boston Maratonu’nda şevki Koru, 2.37.50’lik derecesi ile 7. oldu.
Şevki Koru Boston Maratonu’na 1951 ve 1952 de katıldı. 1951’de rahatsızlanarak yarışı terk eden Koru, 1952’de 2.54.15’lik serecesi ile yine 7. sırada yer aldı.
(Şevki Koru ile ilgili daha fazla bilgi almak isteyen okuyucularımız 28 Ocak2021 tarihli Yeni dönem gazetesindeki “Türkiyede ilk maraton koşan sporcumuz” başlıklı köşe yazımdan faydalanabilirler.M.K.)
Avrupa’nın en eski maratonu ise 28 Ekim 1924 tarihinde Çekoslavakya’nın 6. kuruluş yılı anısına düzenlenen ve 8 yarışmacının katıldığı 1. Kösice maratonudur. (98 yıllık)
***
DÜNYANIN EN POPÜLER MARATONLARI:
1.si 1955’te koşulan Atina maratonu (67 yıllık)
Atina maratonuna katılan ilk Türk atleti, 7.5.1961 tarihinde 2.49.25.6 ile sekizinci olan Hüseyin Topsakal’dır. 2 yılda bir yapılmakta olan Atina maratonunda en büyük başarıyı 1969 yılında Şükrü Saban, 1. İngiliz Addock ve 2.ci Japon Kimihara’nın arkasından 2.15.06’lık derecesi ile 37 atletin içinde üçüncü olmayı başarmıştır
-1.cisi 13 Eylül 1970 de koşulan Newyork maratonu (52 yıllık)
-1.cisi 16 Eylül 1974 de koşulan Berlin maratonu(48 yıllık)
-1.cisi 8 Nisan 1975 de koşulan Paris maratonu(47 yıllık)
-1.cisi 1977 de koşulan Chicago maratonu(45 yıllık)
***
-İlk olarak Tercüman gazetesi, 1973 yılında, İstanbul’da bir maraton fikrini ortaya attıysa da 1.cisi, 1 Nisan 1979 (Asya-Avrupa Avrasya) maratonu adıyla koşulmaya başlandı.1982 yılında zamanın Spor Bakanlığı müsteşarı olan İsmail Hakkı Güngör, gazeteci Hıncal Uluç ve Atletizm Fed. Başkanı Cüneyt Koryüreği arayarak Asya-Avrupa maratonunu uluslararası bir yarışa çevirmelerini ister. Koryürek,yarışın adını Kıtalararası Avrasya maratonu olarak değiştirip 6 bin sporseverin katıldığı bir yarış haline getirdi.
Avrasya maratonunda 10 km’lik halk koşusuna Ali Kocatepe, Nazan Şoray, Nükhet Duru gibi sanatçılarda katılarak kamuoyunda ilgi toplamasına yardımcı oldular. (Aynı tarihte, Dünyanın sayılı maratonlarından New York maratonuna da katılımcı sayısı 17 bin civarında idi).
1983 den sonra İstanbul maratonu adıyla bir Dünya maratonu kimliği kazandı(43 yıllık) 2012 yılında İstanbul maratonu, İAAF tarafından “altın kategori” unvanına layık görülerek Dünyanın önde gelen maraton yarışları arasına girince yurtdışından elit atletlerin katıldığı uluslararası bir nitelik kazandı.
2018 yılından beri Kıtalararası İstanbul maratonu Dünyanın en iyi 28.ci, Avrupa’nın ise 11.ci maratonu olarak popülaritesini gün geçtikçe arttırıyor.
Günümüzde 70’e yakın ülkede 2 bin civarında maraton düzenlendiği düşünülürse İstanbul maratonunun kısa zamanda kat ettiği mesafe takdire şayandır. Bu kadar popüler olmasını sağlayan Cüneyt Koryürek’i rahmetle anıyorum.
***
-29 Mart 1981 de 1.cisi koşulan Londra maratonu (41 yıllık)
-1.cisi 4 mart 2004 de koşulan Kilimanjaro-Tanzanya, maratonu(18 yıllık).
TÜRKİYE’DE MARATON KOŞUSUNUN TARİHÇESİ:
Türkiye’de Maratonun ilk koşulduğu tarih 1937 dir.
1935 yılında 6. Balkan Oyunları İstanbul’da düzenlendiğinde, maraton parkurumuz ve maraton koşucu sporcumuz olmadığı için Balkan Oyunları programında olan maraton koşusu, İstanbul yerine 2 ay önce Bükreş’te yapılmıştır. Atletlerimiz 6. Balkan Oyunlarında Romen atletleri ile aynı puanı (75 puan) toplamış, ancak 2 ay önce Bükreş’te yapılan maraton yarışında romen sporcular 11 puan toplayınca Romanya 86 puanla üçüncü olurken Türkiye 75 puanla dördüncü sırada yer almıştı.
1937 yılında Bükreş’te yapılacak 8. Balkan Oyunlarına katılacak maratoncuları seçmek için yapılan 35 km’lik seçme yarışına katılan 19 atletin içinde birinci ve ikinci gelen Şevki Koru ve İbrahim Kır maratonda Türkiye’yi temsil etmeye hak kazanmışlardı.
Bükreş’te Şevki Koru 3 saat 16 dakika ile beşinci, İbrahim Kır da 7. Olmuştu.
1937 yılında maratonda en iyi derece olarak Şevki Koru’nun 3.15.19’luk derecesini görüyoruz.
Şevki Koru’nun 1938’de koştuğu 2.48.02’lik derece kayıtlara “ilk resmi maraton rekoru” olarak geçti.
***
TÜRKİYE ŞEREF LİSTELERİNDE MARATONDA EN İYİ DERECELER:
-1937, 8.Balkan Oyunları, Bükreş, Romanya’da Şevki Koru 3 saat 16 dakika ile 5. ve İbrahim Kır 7. olarak maratonda ilk milli forma giyen sporcular oldular
-1938, Şevki Koru, 9. Atina’da yapılan Balkan Oyunları’nda maratonda 2.55.38 ile 3. olarak maratonda Türkiye’ye Balkanlarda ilk madalyayı kazandıran sporcu oldu.
-1940, İstanbul’da yapılan 11. Balkan oyunlarında Şevki Koru 2.45.33 ile 2. olup gümüş madalya kazanırken araya savaş yılları girdi. Balkan Oyunlarına 13 yıl ara verildi ve Türk atletleri yurtdışı yarışmalara katılmayıp yurtiçi yarışmalarla yetindiler.
-1940 Şevki Koru, 2.43.33,5, 1941:Türkiye Milli Takım kadrosu: Maraton: Ali Karaduman (İstanbul), Şevki Koru(Ankara)
-1941 Türkiye şeref listesi:1- Ali Karaduman(İstanbul) 1.58.42,2- Mustafa Kaplan(Ankara) 3.03.15.
-1942: maraton, 1-Mustafa Kaplan (Ankara)3.08.27.2, 2- Bekir Öztürk ( Zonguldak) 3.11.31,3-Harun Çakır(Bursa)3 .12.32,
1943:maraton: 1- Şevki Koru(Ankara) 3.00.12, 2-Bekir Öztürk; (Zonguldak) 3.04.45,
1947:maraton: 1- Mustafa Kaplan (Ankara) 2.34.29.2, 2-Şevki Koru, (Ankara) 2.37.50,
1948:maraton :1- Şevki Koru(Ankara) 2.48.02, 2-Ahmet Aytar; (Ankara) 2.59.15.2,
1949: maraton: 1- Şevki Koru (Ankara) 2.37.56, 2-Mustafa Kaplan (Ankara) 2.41.16,
1952:1-Mustafa Kaplan (Ankara) 2.38.17, 2-Ahmet Aytar, (Elazığ) 2.44.13.4, 3-Haydar Erturan (Ankara) 2.47.51.4,
1953 yılında 13 yıl aradan sonra Balkan Oyunlarının 12.cisi Atina’da düzenlendi ve Hakkı Sıtman, 3.09.45.5 ile ikinci ve Yusuf Akkaya 3.24.23 ile 4.cü oldular.
14. Balkan Oyunları 1955’te İstanbul’da düzenlendi.
Haydar Erturan 2.51.33.7 ile Balkanlarda maratonda Türkiye’ye ilk altın madalyayı kazandırdı.
1954’te şeref listesinde Nurettin Alpkanat, 2.48.09 ile yer alıyor
1955’te Ali Rıza Kasapoğlu: 2.46.06,
1956: yılında ünlü maratoncumuz Osman Coşgül Belgrad’ta yapılan 15.ci Balkan oyunlarında maratonu 2.19.54’lik muhteşem bir derece ile bitiriyor ve 2.ci oluyor (aynı yarışta Haydar Erturan: 2.26.15 ile 5.ci olmuştu.)
1958’de Sofya’da yapılan Balkan Oyunlarında Türk atleti yok
1959: 1-Hüseyin Topsakal(Ankara) 2.33.09, 2-Ahmet Aytar; (Elazığ) 2.33.11, 3- Haydar Erturan (Ankara)2.40.15 (Aynı yıl Bükreş’te yapılan 18.ci Balkan Oyunlarında Hüseyin Topsakal, 2.44.26 ile dördüncü oluyor)
1960: Atina’da yapılan 19. Balkan Oyunlarında Ahmet Aytar, maratonda 2.42.56 ile ,4. geliyor,
1961: 1- Hüseyin Topsakal (İstanbul) 2.42.56.8, 2- Haydar Erturan (Ankara) 1.50.41.4,
En iyi derece: Osman Coşgül: 2.19.54.6 (,Belgrad),1956,
1962’de Ankara’da yapılan 21.ci Balkan oyunlarında maratonda Haydar Erturan ,2.54.16 ile bronz madalya kazanıyor
1963: Türkiye şeref listesinde maraton sıralaması yok. Ancak aynı yılda Sofya’da yapılan 22.ci Balkan Oyunlarında Hüseyin Aktaş, 3.08.35.2 ile onuncu sırada yer alıyor.
1955 yılında T.C.Maarif Vekaleti Bed.Terbiyesi Umum Müdürlüğü Atletizm Federasyonu tarafından yayınlanan “1922-1954” 33 yılın Türk şeref listesi ve Türkiye rekorlarının tekamülü” kitapçığında maratonda en iyi dereceler şöyle sıralanıyor:
1-Ahmet Aytar2.31.31.8(1954),
2-Mustafa Kaplan,2.34.29.4(1947),
3-Şevki Koru,2.37.50(1947,
4-Haydar Erturan:2.40.07(1954),
5-Ali Rıza Kasapoğlu,2.47.455(1951)
6- Behzat Akdeniz,2.48.07,3(1952),
7- Nurettin Alkanat:2.48.09.(1954),
Maratonda Türkiye rekorlarının tekamülü listesi:
1937, Şevki Koru,3.15.19,
1939:Şevki Koru:2.48.02,
1940:Şevki Koru:2.43.33.5,
1947:Şevki Koru,2.35,
1947:Mustafa Kaplan,2.34.29,4,
1954: Ahmet Aytar2.31.31..8
(Bu kitapcığın yayınlandığı yıllarda Türkiye’de Atletizm Federasyonu Başkanı Naili Moran’dı)
***
Şimdi bundan sonrasında günlerdir Atletizm kamuoyunu meşgul eden maratonda Veli Ballı’nın 1976 yılında Pakistan’da 15.11.1976’da Lahore Cinnah anısına düzenlenen Uluslararası maratonda koştuğu 2.11.30’luk derecesinin 2022 yılında Atletizm Federasyonu Tahkim Kurulu kararı ile maraton da tüm zamanlar listesinden çıkarılıp kısa parkurda koşulan dereceler arasına alınması polemiğine. Bu tartışmalara İAAF, maraton parkurlarında eğim, yokuş ve diğer özellikleri göz önüne alarak standart parkur kriterlerini saptadı ve 2004 yılına kadar maratonda parkur farklılıkları nedeniyle elde edilmiş dereceleri en iyi derece olarak kabul ederken yönetmelikte yaptığı değişiklikle, 1 ocak 2004 tarihinden itibaren saptadığı kriterlere uygun parkurlarda elde edilen maraton derecelerinin ulusal, Avrupa ve dünya maraton rekoru olarak kabul edileceğini karara bağladı ve uygulamaya koydu.
Türkiye şeref listelerinde 2004 yılına kadar kayıt altına alınan Maratonda Türkiye rekoru olarak saptanmış bütün dereceler “en iyi derece” olarak kabul edilmeye, ancak 2004 yılından sonra İAAF maraton koşusu kriterlerine uygun parkurlarda koşulan dereceler Türkiye rekoru olarak tescil ve tasdik edilmeye başlandı.
2000’li yıllara kadar rahmetli Özcan Kutlu (arada zaman zaman Turhan Göker ve Ali Polat’ın devreye girdiği yıllar hariç) Türkiye şeref listelerinde en son 1998-99-2000 yıllarını kapsayan kitapçıkta maraton bölümünde Tüm zamanların en iyi maraton dereceleri listesinde şu sıralama yer aldı:
1- Mehmet Terzi,2.10.25 (Londra maratonu, 10.05.1987)
2-Veli Ballı, 2.11.30 (Lahore maratonu,15.11.1976)
3-Ahmet Altun,2.12.40 (Münih Maratonu,23.4.1989)
4- İsmail Akçay,2.13.43 (Fukuoka maratonu,8.12.1968)
Maratonda erkeklerde Türkiye rekorlarının gelişim bölümü yokken bayanlarda Türkiye rekorlarının gelişimi şöyle sıralandı:
1983, Ülker Kutlu, 3.11.09, (İstanbul ,8.11.1983)
1984, Ülker Kutlu, 3.01.56, (Frankfurt 13.5.1984),
1993, Nurten Demirtaş, 2.58.25 (İstanbul, 10.10.1993),
1994, Serap Aktaş, 2.46.42, (İstanbul,9.10.1994),
1995, Serap Aktaş, 2.36.33 (Londra, 2.4.1995),
1996, Serap Aktaş, 2.34.00 (Londra, 21.4.1996),
1997, Serap Aktaş, 2.31.49 (Osaka, 26.1.1997)
***
2001 yılından 2008 yılına kadar çıkarılan 8 Türkiye şeref listesi Meriç Tafolar tarafından yayınlandı bu kitapçıklarda maratonda sadece yıllara ait bilgi verilmiş, tüm zamanlara ait Türkiye rekorlarının gelişimine ait bilgiler yok.
2009’dan itibaren Nejat Kök editörlüğünde “Türk atletizm yıllığı olarak“ yayınlanmaya başlamış.
(Türkiye şeref listeleri ile ilgili daha fazla bilgiyi ”30-31 Aralık 2020,YeniDönem gazetesi” Türk atletizminin bilgi bankası ve hafızası:Türkiye şeref listeleri” başlıklı araştırma yazılarımda bulabilirsiniz. M.K.)
Devamı yarın….
Yüz ifadenizi görür gibiyim “Yahu böyle bir koşuyu 2,5 saat kim seyredecek, çıkarın bu atletleri dışarıda koşsunlar.”
Şaka bir yana böyle bir koşuya psikolojik ve sabır olarak ne seyirci, fizik ve psikolojik olarak da ne atlet dayanabilir.
İşte bu nedenle 2 bin 500 yıllık bir geçmişi olan maraton koşusu stadyum dışından başlar, orijinal 42 km 195,5 m koşulduktan sonra stadyum içinde ve seyirci önünde bitirilir.
DÜNYADA MARATON KOŞUSUNUN TARİHÇESİ:
M.Ö: 490 yılında, Küçük Asya’daki Pers Devletinin ünlü hükümdarı Daryüs, yönetimi altındaki Miletos Sitesi’ni isyana teşvik eden Yunanlılardan intikamını alma zamanının geldiğine karar verir. 600 parçalık donanması 30 bin civarında askeri ile Yunanlılara dersini vermek için Ege denizini geçip Atina’nın kuzeydoğusundaki Maraton mevkiine donanması ile demir atıp askerlerini maraton köyünde konuşlandırır.
Atina bu sıralarda sıkıntıdadır. Pers istilasına karşı yardım bekledikleri İspartalılar, mehtaptan önce sefere çıkamayacaklarını söyleyerek ipe un sererler.
Atina ordusunun başında bulunan Yunan generali Miltiyates İspartalıların savaş tekniklerini iyi bilen bir askerdir. 10 bin kişilik ordusunun kendinden 3 misli fazla olan düşman saldırısına cevap verecek durumda olmadığının bilincinde olan Miltiyades, Attika kıyısında konuşlanmış olan Pers ordusunun ikiye ayrılıp kendilerini kuşatacağı bilgisine ulaşınca ,kentlerine çekilip İspartalıları bekleme yerine saldırıya geçer.
Binlerce pers askerine karşı sadece 500 civarında kayıp veren Yunanlılar, Atina’nın bu zaferden haberdar olması için bir askeri görevlendirirler. Bu müjdeyi Atina’ya ulaştırmak için daha sonra ölçülen ve 42 km 195,5 metre olan Maraton köyünden Atina’ya kadar olan mesafeyi Pheidippides adlı asker 3 saat civarında koştuktan sonra Atina’ya vardığında “Niki, niki. Nenikekiam (zafer, zafer, kazandık) müjdesini verdikten sonra yere yığılır ve ölür.
***
1894 yılında olimpiyatların yeniden yapılmasına karar verilirken uzun mukavemet koşularına maraton adının verilmesini öneren Michael Brea adlı dil ve tarih profesörünün önerisi kabul edilir ve 1896 yılında Atina’da yapılacak olan modern olimpiyat oyunlarının programına maraton koşusu da ilave edilir.
OLİMPİYATLARDA İLK MARATON:
1896 Atina Olimpiyatlarının 5. ve son günü olan 10 Nisan 1896 saat 14.00’te ilk olimpiyat koşusu için 25 atlet Maraton köyündeki Maraton köprüsünde start için sıralanırlar. (Yarışı 25 atletten ancak 9 u bitirebildi.)
Askeri denetim altındaki parkurda ambulans mevcut olmadığından, ilk yardım personeli, inşaatlarda kullanılan tek tekerlekli el arabaları ile koşu parkurunun çeşitli yerlerinde bekliyorlardı.
Yarışı 30. Km’ye kadar birinci götüren Fransız Albin Lermusiaux yorulup yarışı bırakınca liderliği ele alan Avustralyalı Edwin Flack ile ona 32. Km’de yetişen Yunanlıların umudu Spridon Louis omuz omuza dört km çekiştikten sonra Flack’in yarışı terketmesi ile yanlız kalan Sprindon Louis kendi vatandaşlarını çılgınca tezahüratı arasında 2 saat 58 dakika 50 saniye ile ilk modern olimpiyatın maraton şampiyonu oluyordu.
Ondan 7 dakika sonra yarışı bitiren Yunanlı Haralambos Vasilacos ikinci olurken 1. modern olimpiyatta bile hile yapıldığı 3. maratoncunun tespitinde ortaya çıktı.
Macar maratoncu Gyula Kellner, 3. ilan edilen Yunanlının kendisini geçtiğini görmediğini iddia edince, Yunanlı atletin yarışın bir bölümünü atlı araba ile kat ettiği tespit edildi ve Yunanlı Velokas diskalifiye edilerek Macar Gyula Kellner, yarışın üçüncüsü ilan edildi.
***
Dünyanın en eski maraton koşularından biride 19 Nisan 1897’de 17 sporcunun katılımı ile başlayıp 9 sporcunun bitirebildiği 1. Boston Maratonu’dur. (125 yıllık) Boston Maratonu’na katılan ilk Türk sporcusu Şevki Koru’dur.
1947 yılında 34 ülkeden 200 atletin katılımı ile yapılan 51. Boston Maratonu’nda şevki Koru, 2.37.50’lik derecesi ile 7. oldu.
Şevki Koru Boston Maratonu’na 1951 ve 1952 de katıldı. 1951’de rahatsızlanarak yarışı terk eden Koru, 1952’de 2.54.15’lik serecesi ile yine 7. sırada yer aldı.
(Şevki Koru ile ilgili daha fazla bilgi almak isteyen okuyucularımız 28 Ocak2021 tarihli Yeni dönem gazetesindeki “Türkiyede ilk maraton koşan sporcumuz” başlıklı köşe yazımdan faydalanabilirler.M.K.)
Avrupa’nın en eski maratonu ise 28 Ekim 1924 tarihinde Çekoslavakya’nın 6. kuruluş yılı anısına düzenlenen ve 8 yarışmacının katıldığı 1. Kösice maratonudur. (98 yıllık)
***
DÜNYANIN EN POPÜLER MARATONLARI:
1.si 1955’te koşulan Atina maratonu (67 yıllık)
Atina maratonuna katılan ilk Türk atleti, 7.5.1961 tarihinde 2.49.25.6 ile sekizinci olan Hüseyin Topsakal’dır. 2 yılda bir yapılmakta olan Atina maratonunda en büyük başarıyı 1969 yılında Şükrü Saban, 1. İngiliz Addock ve 2.ci Japon Kimihara’nın arkasından 2.15.06’lık derecesi ile 37 atletin içinde üçüncü olmayı başarmıştır
-1.cisi 13 Eylül 1970 de koşulan Newyork maratonu (52 yıllık)
-1.cisi 16 Eylül 1974 de koşulan Berlin maratonu(48 yıllık)
-1.cisi 8 Nisan 1975 de koşulan Paris maratonu(47 yıllık)
-1.cisi 1977 de koşulan Chicago maratonu(45 yıllık)
***
-İlk olarak Tercüman gazetesi, 1973 yılında, İstanbul’da bir maraton fikrini ortaya attıysa da 1.cisi, 1 Nisan 1979 (Asya-Avrupa Avrasya) maratonu adıyla koşulmaya başlandı.1982 yılında zamanın Spor Bakanlığı müsteşarı olan İsmail Hakkı Güngör, gazeteci Hıncal Uluç ve Atletizm Fed. Başkanı Cüneyt Koryüreği arayarak Asya-Avrupa maratonunu uluslararası bir yarışa çevirmelerini ister. Koryürek,yarışın adını Kıtalararası Avrasya maratonu olarak değiştirip 6 bin sporseverin katıldığı bir yarış haline getirdi.
Avrasya maratonunda 10 km’lik halk koşusuna Ali Kocatepe, Nazan Şoray, Nükhet Duru gibi sanatçılarda katılarak kamuoyunda ilgi toplamasına yardımcı oldular. (Aynı tarihte, Dünyanın sayılı maratonlarından New York maratonuna da katılımcı sayısı 17 bin civarında idi).
1983 den sonra İstanbul maratonu adıyla bir Dünya maratonu kimliği kazandı(43 yıllık) 2012 yılında İstanbul maratonu, İAAF tarafından “altın kategori” unvanına layık görülerek Dünyanın önde gelen maraton yarışları arasına girince yurtdışından elit atletlerin katıldığı uluslararası bir nitelik kazandı.
2018 yılından beri Kıtalararası İstanbul maratonu Dünyanın en iyi 28.ci, Avrupa’nın ise 11.ci maratonu olarak popülaritesini gün geçtikçe arttırıyor.
Günümüzde 70’e yakın ülkede 2 bin civarında maraton düzenlendiği düşünülürse İstanbul maratonunun kısa zamanda kat ettiği mesafe takdire şayandır. Bu kadar popüler olmasını sağlayan Cüneyt Koryürek’i rahmetle anıyorum.
***
-29 Mart 1981 de 1.cisi koşulan Londra maratonu (41 yıllık)
-1.cisi 4 mart 2004 de koşulan Kilimanjaro-Tanzanya, maratonu(18 yıllık).
TÜRKİYE’DE MARATON KOŞUSUNUN TARİHÇESİ:
Türkiye’de Maratonun ilk koşulduğu tarih 1937 dir.
1935 yılında 6. Balkan Oyunları İstanbul’da düzenlendiğinde, maraton parkurumuz ve maraton koşucu sporcumuz olmadığı için Balkan Oyunları programında olan maraton koşusu, İstanbul yerine 2 ay önce Bükreş’te yapılmıştır. Atletlerimiz 6. Balkan Oyunlarında Romen atletleri ile aynı puanı (75 puan) toplamış, ancak 2 ay önce Bükreş’te yapılan maraton yarışında romen sporcular 11 puan toplayınca Romanya 86 puanla üçüncü olurken Türkiye 75 puanla dördüncü sırada yer almıştı.
1937 yılında Bükreş’te yapılacak 8. Balkan Oyunlarına katılacak maratoncuları seçmek için yapılan 35 km’lik seçme yarışına katılan 19 atletin içinde birinci ve ikinci gelen Şevki Koru ve İbrahim Kır maratonda Türkiye’yi temsil etmeye hak kazanmışlardı.
Bükreş’te Şevki Koru 3 saat 16 dakika ile beşinci, İbrahim Kır da 7. Olmuştu.
1937 yılında maratonda en iyi derece olarak Şevki Koru’nun 3.15.19’luk derecesini görüyoruz.
Şevki Koru’nun 1938’de koştuğu 2.48.02’lik derece kayıtlara “ilk resmi maraton rekoru” olarak geçti.
***
TÜRKİYE ŞEREF LİSTELERİNDE MARATONDA EN İYİ DERECELER:
-1937, 8.Balkan Oyunları, Bükreş, Romanya’da Şevki Koru 3 saat 16 dakika ile 5. ve İbrahim Kır 7. olarak maratonda ilk milli forma giyen sporcular oldular
-1938, Şevki Koru, 9. Atina’da yapılan Balkan Oyunları’nda maratonda 2.55.38 ile 3. olarak maratonda Türkiye’ye Balkanlarda ilk madalyayı kazandıran sporcu oldu.
-1940, İstanbul’da yapılan 11. Balkan oyunlarında Şevki Koru 2.45.33 ile 2. olup gümüş madalya kazanırken araya savaş yılları girdi. Balkan Oyunlarına 13 yıl ara verildi ve Türk atletleri yurtdışı yarışmalara katılmayıp yurtiçi yarışmalarla yetindiler.
-1940 Şevki Koru, 2.43.33,5, 1941:Türkiye Milli Takım kadrosu: Maraton: Ali Karaduman (İstanbul), Şevki Koru(Ankara)
-1941 Türkiye şeref listesi:1- Ali Karaduman(İstanbul) 1.58.42,2- Mustafa Kaplan(Ankara) 3.03.15.
-1942: maraton, 1-Mustafa Kaplan (Ankara)3.08.27.2, 2- Bekir Öztürk ( Zonguldak) 3.11.31,3-Harun Çakır(Bursa)3 .12.32,
1943:maraton: 1- Şevki Koru(Ankara) 3.00.12, 2-Bekir Öztürk; (Zonguldak) 3.04.45,
1947:maraton: 1- Mustafa Kaplan (Ankara) 2.34.29.2, 2-Şevki Koru, (Ankara) 2.37.50,
1948:maraton :1- Şevki Koru(Ankara) 2.48.02, 2-Ahmet Aytar; (Ankara) 2.59.15.2,
1949: maraton: 1- Şevki Koru (Ankara) 2.37.56, 2-Mustafa Kaplan (Ankara) 2.41.16,
1952:1-Mustafa Kaplan (Ankara) 2.38.17, 2-Ahmet Aytar, (Elazığ) 2.44.13.4, 3-Haydar Erturan (Ankara) 2.47.51.4,
1953 yılında 13 yıl aradan sonra Balkan Oyunlarının 12.cisi Atina’da düzenlendi ve Hakkı Sıtman, 3.09.45.5 ile ikinci ve Yusuf Akkaya 3.24.23 ile 4.cü oldular.
14. Balkan Oyunları 1955’te İstanbul’da düzenlendi.
Haydar Erturan 2.51.33.7 ile Balkanlarda maratonda Türkiye’ye ilk altın madalyayı kazandırdı.
1954’te şeref listesinde Nurettin Alpkanat, 2.48.09 ile yer alıyor
1955’te Ali Rıza Kasapoğlu: 2.46.06,
1956: yılında ünlü maratoncumuz Osman Coşgül Belgrad’ta yapılan 15.ci Balkan oyunlarında maratonu 2.19.54’lik muhteşem bir derece ile bitiriyor ve 2.ci oluyor (aynı yarışta Haydar Erturan: 2.26.15 ile 5.ci olmuştu.)
1958’de Sofya’da yapılan Balkan Oyunlarında Türk atleti yok
1959: 1-Hüseyin Topsakal(Ankara) 2.33.09, 2-Ahmet Aytar; (Elazığ) 2.33.11, 3- Haydar Erturan (Ankara)2.40.15 (Aynı yıl Bükreş’te yapılan 18.ci Balkan Oyunlarında Hüseyin Topsakal, 2.44.26 ile dördüncü oluyor)
1960: Atina’da yapılan 19. Balkan Oyunlarında Ahmet Aytar, maratonda 2.42.56 ile ,4. geliyor,
1961: 1- Hüseyin Topsakal (İstanbul) 2.42.56.8, 2- Haydar Erturan (Ankara) 1.50.41.4,
En iyi derece: Osman Coşgül: 2.19.54.6 (,Belgrad),1956,
1962’de Ankara’da yapılan 21.ci Balkan oyunlarında maratonda Haydar Erturan ,2.54.16 ile bronz madalya kazanıyor
1963: Türkiye şeref listesinde maraton sıralaması yok. Ancak aynı yılda Sofya’da yapılan 22.ci Balkan Oyunlarında Hüseyin Aktaş, 3.08.35.2 ile onuncu sırada yer alıyor.
1955 yılında T.C.Maarif Vekaleti Bed.Terbiyesi Umum Müdürlüğü Atletizm Federasyonu tarafından yayınlanan “1922-1954” 33 yılın Türk şeref listesi ve Türkiye rekorlarının tekamülü” kitapçığında maratonda en iyi dereceler şöyle sıralanıyor:
1-Ahmet Aytar2.31.31.8(1954),
2-Mustafa Kaplan,2.34.29.4(1947),
3-Şevki Koru,2.37.50(1947,
4-Haydar Erturan:2.40.07(1954),
5-Ali Rıza Kasapoğlu,2.47.455(1951)
6- Behzat Akdeniz,2.48.07,3(1952),
7- Nurettin Alkanat:2.48.09.(1954),
Maratonda Türkiye rekorlarının tekamülü listesi:
1937, Şevki Koru,3.15.19,
1939:Şevki Koru:2.48.02,
1940:Şevki Koru:2.43.33.5,
1947:Şevki Koru,2.35,
1947:Mustafa Kaplan,2.34.29,4,
1954: Ahmet Aytar2.31.31..8
(Bu kitapcığın yayınlandığı yıllarda Türkiye’de Atletizm Federasyonu Başkanı Naili Moran’dı)
***
Şimdi bundan sonrasında günlerdir Atletizm kamuoyunu meşgul eden maratonda Veli Ballı’nın 1976 yılında Pakistan’da 15.11.1976’da Lahore Cinnah anısına düzenlenen Uluslararası maratonda koştuğu 2.11.30’luk derecesinin 2022 yılında Atletizm Federasyonu Tahkim Kurulu kararı ile maraton da tüm zamanlar listesinden çıkarılıp kısa parkurda koşulan dereceler arasına alınması polemiğine. Bu tartışmalara İAAF, maraton parkurlarında eğim, yokuş ve diğer özellikleri göz önüne alarak standart parkur kriterlerini saptadı ve 2004 yılına kadar maratonda parkur farklılıkları nedeniyle elde edilmiş dereceleri en iyi derece olarak kabul ederken yönetmelikte yaptığı değişiklikle, 1 ocak 2004 tarihinden itibaren saptadığı kriterlere uygun parkurlarda elde edilen maraton derecelerinin ulusal, Avrupa ve dünya maraton rekoru olarak kabul edileceğini karara bağladı ve uygulamaya koydu.
Türkiye şeref listelerinde 2004 yılına kadar kayıt altına alınan Maratonda Türkiye rekoru olarak saptanmış bütün dereceler “en iyi derece” olarak kabul edilmeye, ancak 2004 yılından sonra İAAF maraton koşusu kriterlerine uygun parkurlarda koşulan dereceler Türkiye rekoru olarak tescil ve tasdik edilmeye başlandı.
2000’li yıllara kadar rahmetli Özcan Kutlu (arada zaman zaman Turhan Göker ve Ali Polat’ın devreye girdiği yıllar hariç) Türkiye şeref listelerinde en son 1998-99-2000 yıllarını kapsayan kitapçıkta maraton bölümünde Tüm zamanların en iyi maraton dereceleri listesinde şu sıralama yer aldı:
1- Mehmet Terzi,2.10.25 (Londra maratonu, 10.05.1987)
2-Veli Ballı, 2.11.30 (Lahore maratonu,15.11.1976)
3-Ahmet Altun,2.12.40 (Münih Maratonu,23.4.1989)
4- İsmail Akçay,2.13.43 (Fukuoka maratonu,8.12.1968)
Maratonda erkeklerde Türkiye rekorlarının gelişim bölümü yokken bayanlarda Türkiye rekorlarının gelişimi şöyle sıralandı:
1983, Ülker Kutlu, 3.11.09, (İstanbul ,8.11.1983)
1984, Ülker Kutlu, 3.01.56, (Frankfurt 13.5.1984),
1993, Nurten Demirtaş, 2.58.25 (İstanbul, 10.10.1993),
1994, Serap Aktaş, 2.46.42, (İstanbul,9.10.1994),
1995, Serap Aktaş, 2.36.33 (Londra, 2.4.1995),
1996, Serap Aktaş, 2.34.00 (Londra, 21.4.1996),
1997, Serap Aktaş, 2.31.49 (Osaka, 26.1.1997)
***
2001 yılından 2008 yılına kadar çıkarılan 8 Türkiye şeref listesi Meriç Tafolar tarafından yayınlandı bu kitapçıklarda maratonda sadece yıllara ait bilgi verilmiş, tüm zamanlara ait Türkiye rekorlarının gelişimine ait bilgiler yok.
2009’dan itibaren Nejat Kök editörlüğünde “Türk atletizm yıllığı olarak“ yayınlanmaya başlamış.
(Türkiye şeref listeleri ile ilgili daha fazla bilgiyi ”30-31 Aralık 2020,YeniDönem gazetesi” Türk atletizminin bilgi bankası ve hafızası:Türkiye şeref listeleri” başlıklı araştırma yazılarımda bulabilirsiniz. M.K.)
Devamı yarın….
