NATO zirvesinden başlıklar

2025 tarihindeki NATO zirvesinin merkezi bu kez Hollanda’nın diplomasi merkezi olan kenti Lahey oldu. NATO ülkeleri bu zirvede önemli kararlara imza attı ve sonuç bildirgesi yayımlandı.

Hollanda’nın Lahey kentinde gerçekleşen zirvenin en önemli konusu şüphesiz üye ülkelerin GSYH’lerinin yüzde 5’ini savunma harcamalarını ayırmalarını taahhüt etmeleri oluşturdu. Bu oldukça önemli bir konu; zira özellikle Rusya-Ukrayna Savaşı sonrasında NATO ülkeleri caydırıcılıklarını artırma yoluna gitmeyi amaçlamışlardır ki bu noktada Rusya’nın savunma harcamaları 2025 tarihi içerisinde sağlık ve eğitim harcamalarını da geçmiş vaziyette.

Bu durum Avrupa ve Atlantik’te şu algıyı oluşturmakta: “Saldırganlık için uzun vadeli planlama.” Rusya’nın savunma harcamaları temelde Avrupa’yı geride bırakarak 462 milyar dolar seviyesine gelmiş vaziyette. Avrupa’nın toplam savunma harcaması 452 milyar dolar bandında. Rusya’nın özellikle geçen seneye göre bu sene savunma harcamalarını yüzde 42 bandında artırdığını görmekteyiz. Bu durum doğal olarak NATO zirvesinde en önemli konu. Rusya, savunma harcamalarını önümüzdeki dönemde daha fazla arttıracaktır. Bu noktada Avrupa’nın bu seviyeye ulaşması önem arz eden bir konuyu oluşturmakta.

NATO üye ülkeleri arasında görüşülen ve taahhüt edilen GSYH’nın yüzde 5’ini savunma harcamalarına ayırma noktası bu zirvede kesin olarak netleşti. 2035 tarihine kadar tüm üye ülkeler bu seviyeye savunma harcamalarını getirmek zorunda olacak. Diğer yandan bu hedefe en yakın ülke Polonya. Savunma harcamaları yüzde 4’ün biraz üstünde seyrediyor. Ardından Estonya geliyor, yani Rusya tehlikesini en çok hisseden ülkeler diyebiliriz. Türkiye bu noktada 2014 tarihinde belirlenen yüzde 2’lik hedefin üzerinde ve savunma harcamalarını arttırma ve yüzde 5 seviyesine getirmeyi taahhüt etmiş vaziyette. Türkiye’nin bu hedefi yakalama noktasında sıkıntı yaşayacağını düşünmüyorum ki savunma noktasında Avrupa içerisinde oldukça ön planda olan bir ülke konumunda yer almakta. Yüzde 5 toplam savunma yatırımlarının yüzde 3,5’i askeri teçhizat ve personel giderleri, geri kalan yüzde 1,5 ise savunma ve altyapı yatırımlarına yapılacak. Bu sayede belirlenen tarihe kadar belirlenen hedefte savunma harcaması yapılması takdirinde Rusya’nın toplam savunma harcamaları net olarak geçilmiş olacak.

NATO, Ukrayna vurgusunda ise herhangi bir değişiklik yapmadı ve tüm üyelerin Ukrayna’ya destek taahhüdünde bulunduğunu yenilemiş oldu. Bu çerçevede üye ülkeler Ukrayna’ya desteklerini sürdürecektir. Fakat Ukrayna’nın NATO üyeliği konusu ise gündemde kesinlikle yok.

Türkiye açısından bir diğer başlık ise şüphesiz savunma yatırımlarında ticari engellerdi. Bu noktada Türkiye, bu zirvede müttefik ülkelerin birbirlerine ticari engel koymalarını ittifakın ruhuna uygun bulmadığını belirtti. Bu noktada Türkiye’ye uygulanan ihraç yasaklarının kaldırılması da gündemdeydi. Ayrıca Avrupa Birliği’nin oluşturduğu savunma fonu kapsamına Türkiye’nin dahil edilmesinin önemi net olarak zirvenin en önemli konularından birini oluşturdu. Avrupa Birliği’nin savunma mimarisinde Türkiye’nin yer almaması Avrupa için de büyük bir zafiyet olacaktır.

Lahey Bildirgesi’nde NATO, iki tehdidi öne çıkardı. Bunlardan birincisi Rusya’nın Avrupa-Atlantik güvenliğine karşı uzun vadeli tehdidi ve süregelen terörizm tehdidi. Özellikle NATO’nun güvenlik tehdidi çerçevesine terörizmin alınmış olması Türkiye’nin önemli bir rol oynamasıyla oluşmuştu. Ayrıca bunun dışında uzun bir süre sonra tek tehdit ülke olarak Rusya’nın ismi geçti; zira geçtiğimiz zirvelerde ABD, Çin ve Hint-Pasifik bölgelerinin yer almasını talep etmişti. Bu da en ilgi çekici ve merak uyandıran taraflardan biri oldu. Rusya’nın bildirgede tek yer alan ülke olması Avrupa güvenliğinin öne çıktığını ve ABD’nin NATO içerisindeki temel vasfını azalttığını gösteren emarelerden biri.

Türkiye açısından bir diğer önemli gelişme ise 2026 tarihinde yapılacak zirvenin Türkiye’de olmasının kararlaştırılması oldu. Daha önce Washington zirvesinde görüşülen bu konu üzerinde karar Lahey zirvesinde netleşmiş oldu. Gelecek zirvenin NATO’nun en önemli ülkelerinden biri olan Türkiye’nin ev sahipliğinde yapılacak olması da Türkiye’nin birlik içindeki önemini göstermesi açısından oldukça değerli.

Sonuç itibarıyla NATO, Lahey zirvesinin temelini savunma harcamaları oluşturdu. Bu zirvede alınan kararla birlikte savunma harcamaları üye ülkelerde yüzde 5 olarak taahhüt edildi. Bu savunma harcamaları ile amaçlanan Avrupa güvenliğinin arttırılması ve Rusya’ya karşı caydırıcılığın daha fazla arttırılması ki bu noktada en önemli örnek Almanya; zira savunma bütçesini oldukça yükseltmiş durumda ve yüzde 23 bandında bir artış söz konusu.

Bu oranla aslında uzun bir süredir ilk kez İngiltere’yi geçmiş durumda. NATO üye ülkelerinde diğer dikkat çeken ülke İspanya. Zira İspanya, savunma harcaması hedeflerine ulaşamadı ve oldukça düşük bir seyirde tutuyor. ABD Başkanı Donald Trump bu noktada İspanya’yı ticari hamlelerle zorunda tutma peşine düşebilir. Yukarıda da bahsettiğim gibi amaçlanan Avrupa ülkelerinin savunma harcamalarını yüzde 5 bandına getirerek Rusya’nın savunma harcamalarını geçebilmek ancak bu durumda Avrupa, Rusya’yı caydırabilir ve NATO gücünü arttırabilir.

Bu zirvede ayrıca ikili görüşmeler özelinde Donald Trump ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ikili görüşmeleri de çok önemli. Bu görüşmede en önemli konu F-35 alımları ve CAATSA yaptırımları oldu. Bu görüşmelerden kısa vadede bir beklenti olmasa da Trump, Türkiye’ye bu noktada daha sıcak konumda. Türkiye’nin F-35 programına geri dönmesi oldukça önemli; zira kısa vadede hava gücünü arttırmak zorunda. Diğer taraftan savunma yatırımları için CAATSA gibi yaptırımların kalkması şart. Bu konuda çalışmalar hızla devam edecektir.