Toksik arkadaşlıklar öz saygınıza zarar verebilir!

Ailelerin en çok endişe yaşadığı bir dönemdeyiz belki de…

Sosyal medya, özellikle yetişme evresinde olan gençler için tehlikeli bir mecra haline geldi. Her şey, her bilgi hızla yayılıyor; kişisel bilgiler başkalarının eline çok çabuk geçebiliyor.

Konuyla ilgili daha önce de görüşüne başvurduğum Uzman Psikolog Filiz Yakmaz Basılgan, zehirli arkadaşlıklara değinerek çok önemli konulara parmak bastı.

Olumlu, kabul edici ve destekleyici arkadaşlıkların, gençlerin yetişkinliğe giden yolculuğunun önemli bir parçası olduğunu söyleyen uzman psikolog, “Arkadaşlık çocuğun ya da gencin diğer insanların düşüncelerini, duygularını ve refahını anlamak ve bunlara karşı duyarlı olmak gibi önemli sosyal ve duygusal becerileri öğrenmesine yardımcı olabilir” diye konuştu.

Yakmaz Basılgan, bunu söylerken önemli bir uyarıda da bulundu:

“Ancak tüm arkadaşlıklar faydalı değildir ve gelişim sürecinde pozitif katkılar sağlamadığı gibi, bazen 'zehirli' hale de gelebilirler. Zaman zaman tüm arkadaşlıklar da inişler çıkışlar ve zorlu dönemler olabilir. Fakat toksik arkadaşlığa maruz kalan kişide psikolojik sorunlar oluşur. Toksik davranışlara ve eleştirilerine ne kadar uzun süre katlanırsanız, o kadar daha fazla psikolojik sıkıntılara sahip olursunuz.”

Toksik arkadaşlıkların özelliklerine de değindi ve ebeveynler-gençlerin bu durumu fark edip engel olabildikleri takdirde, yaşamlarındaki kötü etkilerini de ortadan kaldırabileceklerinin altını çizdi.

Her ilişkide (arkadaşlık-sevgililik-evlilik) ebetteki bazı temel belirleyiciler vardır. Paylaşım, güven, sadakat, dürüstlük, birbirine saygı duymak gibi faktörler, bu ilişkilerde olmazsa olmazlar arasında yer alır.

SINIR İHLALİ!

Filiz Yakmaz Basılgan da zehirli arkadaşlıkların özelliklerini aktarırken hangi arkadaşlardan uzak durulması gerektiği yönünde önemli bilgiler verdi:

“Güven her sağlam ilişkinin temelidir. Bu yüzden bir arkadaşınızın sizin çıkarlarınızı düşündüğüne inanmıyorsanız, bu genellikle bir şeylerin yolunda gitmediğinin bir işaretidir. Bu zehirli bir arkadaşlık ipucudur.

Toksik arkadaşlıklarda en belirgin davranışlarından biri kişisel sınırlarınızı ihlal ederler ve görüşlerinize saygı duymazlar. Bu kişiler, kendi bakış açılarını tek ve doğru olan olduğuna inanırlar. Sizi ikna etmeye çalışırlar. Aksi takdirde sizi rahat bırakmazlar. Onların verdiği tavsiyelere uyumlu değilseniz sizin eylemlerinizi sorgulayacaklardır.

Sizi sık sık eleştirirler: Toksik bir arkadaş, kararlarınızı, fikirlerinizi ve davranışlarınızı sık sık eleştirebilir. Başarılarınızı küçümseyebilir veya yetersiz hissetmenize neden olabilir.

Size duygusal şantaj uygulayabilirler: İstediklerini elde etmek için sizi manipüle edebilir. Sizi onlar için bir şeyler yapmaya mecbur hissettirmek için suçluluk duygusu veya korku duyguları uyandırırlar.

Sizinle rekabet halinde olabilirler: Toksik bir arkadaş sürekli olarak kendini sizinle karşılaştırabilir. Kendi egolarını yükseltmek için sizi aşağılamaya çalışabilirler. Bu durumlar sadece gençler değil yetişkinlerin de başına gelir.

‘DENGE ESASTIR’

İhtiyacınız olduğunda yanınızda olmazlar. Sürekli iyilik isterler ama sizin için hiçbir şey yapmazlar. Sadece vermeye devam edersiniz ancak karşılığında hiçbir şey almazsınız. Sağlıklı bir arkadaşlıkta denge esastır. Bir kere siz ona sonra da o size yardım eder.

Toksik arkadaşlıkta tek tarafın vericiliğine dayan bir örüntü gelişir. Toksik arkadaşlıkta diğer arkadaşları ve sosyal çevresinden izole edip tüm dikkatin ve ilginin kendisinde olmaya zorlamakta gözlenen bir diğer özelliktir.

Sosyal medyada onlar hakkında olumsuz şeyler paylaşmak ve diğer kişilerin önünde/sosyal ortamlarda utandırmak, küçük düşürmek toksik bir arkadaşlıkta görülebilir. Toksik arkadaşlar genellikle "kötü etki" olarak tanımlanır. Riskli aktiviteleri veya sağlıksız alışkanlıkları teşvik etmek gibi zararlı etkileri olabilir.

Genel olarak, toksik bir arkadaşlıkta olmak ruh sağlığınız üzerinde gerçek bir etki yaratabilir. Bu durum en çok da öz saygınıza zarar verebilir. Aslında öz saygı zedelendiğinde maruz kalan kişinin içinde bulunulan kötü durumu değiştirme çabası da azalır ve kişi bu zehirli ilişkide savunmasız kalarak bağımlı imiş gibi bir profil sergiler.

Zehirli arkadaşlıklarda, kaygı veya depresyon belirtileri göstermeye başladığınızda, duygularınız, fiziksel sağlığınız ve günlük işleyiş dahil olmak üzere birçok yönden yaşam akışında bozulmalar başlayabilir; ruh sağlığınız üzerindeki çok kapsamlı etkileri olabilir.”

DUYGUSAL MANİPÜLASYON!

Peki bu zehirli arkadaşlıklar kişinin psikolojisine nasıl etki eder?

Uzmanımız detaylı bir şekilde bunları da aktardı:

*Sürekli endişe hali yaratır: Toksik bir arkadaşlığın belirsiz yapısı, bireyde sürekli bir gerginlik hissi yaratır. Bu durum, potansiyel çatışmalar ve manipülasyonlar hakkında sürekli bir endişe taşıyarak kronik stres ve kaygıya yol açabilir. Sosyal kaygıyı tetikler. Çatışma veya ihanet korkusu, diğer sosyal etkileşimlerde de genelleşir. Bu durum, başkalarına güvenmeyi ve yeni ilişkiler kurmayı zorlaştırabilir.

*Düşük öz saygı gelişebilir: Sürekli eleştiri, saygısızlık ve duygusal manipülasyon, bireyin özsaygısını zedeler. Bu da değersizlik hissi ve depresyon duygularına yol açabilir. Sosyal izolasyon oluşturur; yatkın kişileri yalnızlaştırır. Toksik ilişkiler, bireylerin diğer sosyal çevrelerinden uzaklaşmasına neden olarak yalnızlık hissini artırır ve depresif semptomları derinleştirir. Bazen aileleri ile iletişimi kesme noktasına getirebilir.

*Duygusal yorgunluk ve zihinsel tükenme yaratabilir: Sürekli yaşanan drama, manipülasyon ve çatışmalar, duygusal tükenmeye sebep olabilir. Bu da akademik çalışmalar, hobiler ve aile gibi yaşamın diğer alanlarına karşı enerji kalmamasına neden olur.

*Riskli davranışlar yönelim ve artış görülebilir: Neden sonuç bağlantısız davranışlara yönelme eğilimi artabilir. Madde bağımlılığı gibi uzun vadeli sağlık sorunlarına yol açabilecek riskli davranışların ortaya çıkmasına neden olabilir.

*Saldırganlık veya geri çekilme görülebilir: Genç grupta daha çok gözlenen, bir savunma mekanizması olarak daha saldırgan hale gelme, kendine ya da başkasına zarar verme eğilimi veya sosyal etkileşimlerden tamamen uzaklaşarak içe çekilebilme görülebilir.”

AİLELERE VE GENÇLERE ÖNERİLER

“Gençleri arkadaşlıklarını düşünmeye ve bu ilişkilerin onları nasıl hissettirdiğini fark etmeye teşvik edin. Sürekli stres, üzüntü veya kaygı duyguları önemli işaretlerdir, fark etmelerini sağlayın.

Aile üyeleri veya yakın arkadaşlar gibi güvenilen kişilerin geri bildirimlerini dinlemek, arkadaşlığın etkisine dair dışarıdan bir bakış açısı sağlayabilir. Gencin toksik ilişkinin içinden çıkamadığı çemberinden çıkış yolu bulmasına katkıda bulunun.

Sınırlar iyidir. Keskin, kapalı sınırlar ve yasaklar genci toksik ilişkiyi sürdürmesine teşvik ederken, gencin dahil olduğu geçirgen sınırlar gençlere arkadaşlıklarında sınırlar koymayı ve bunları uygulamayı öğretir. Bu, manipülatif veya zararlı davranışlara hayır demek ve duygusal iyiliklerini korumak anlamına gelir.

Gencinizle açık bir şekilde iletişim kurun. Gençlerin ne hissettikleri ve arkadaşlıktan ne bekledikleri hakkında açık ve dürüst iletişimi teşvik edin. Gençlerin arkadaşlığını sürdürmeye değer olup olmadığını belirlemelerine yardımcı olun.

Olumlu ilişkiler geliştirin. Gençleri, refahlarına ve kişisel gelişimlerine katkıda bulunan olumlu arkadaşlıkları teşvik edin. Çocuğunuzun yeni arkadaşlar edinmesini destekleyin. Çocuğunuzu, bağlantı kurabileceği diğer tüm akranlarının listesini gözden geçirmesine yardımcı olun. Eğer imkânınız varsa, çocuğunuzu okula bırakabilir, evde arkadaşlarınızı ağırlayabilir veya çocuğunuzu ders dışı aktivitelere götürebilirsiniz.

PROFESYONEL YARDIM ALABİLİRSİNİZ!

Çocuğunuz küçük ya da genç olsun, kendine güvenip rahat hissettiğinde zehirli arkadaşlıklardan zarar görme olasılığı düşüktür. Onun güçlü yönlerine odaklanmasını sağlayabilir, bunun için övgü dolu sözler söyleyebilir ve özgüvenini geliştiren aktivitelerle ilgilenmesini sağlayabilirsiniz.

Çevrenizdeki güvenli kaynaklardan destek alın. Güvendiğiniz bir yetişkinle konuşun. Gençlere, tavsiyelerde bulunabilecek ve durumu yönetmelerine yardımcı olabilecek güvenilir yetişkinlerden rehberlik ve destek almaya teşvik edin. Bu bir ebeveyn, öğretmen veya okul danışmanı olabilir.

Profesyonel yardım almaktan çekinmeyin. Bazen yardım istemek önemlidir. Şiddetli duygusal sıkıntı durumlarında, profesyonel yardım almak faydalı olabilir. Bunu siz ya da çocuğunuz fark edip yaşıyor olabilir. Zehirli bir arkadaşlıkla başa çıkmak kolay değildir. Toksik ilişkiden hem ayrılmaya çalışıp hem de ayrılmaktan korkuyorsanız, ya da ayrılmayı denediyseniz ve başarısız olduysanız veya bir arkadaşlığı kaybetmenin acısıyla başa çıkmakta zorlanıyorsanız yalnız olmak zorunda değilsiniz. Terapi, zorlukların üstesinden gelmenize, hayatınıza neden benzer insanları çektiğinizi keşfetmenize ve sağlıklı sınırlar oluşturmanıza yardımcı olabilir.”