Yapay zekâ çağında ABD’nin yeni Manhattan Projesi

ABD hükümeti, yapay zekâ çağını sadece bir dijital dönüşüm değil, yeni bir enerji savaşı olarak tanımlıyor. Washington’un bakış açısına göre, gelecekte “teknolojik üstünlük” yalnızca yazılım ve donanım kapasitesinden değil, o sistemleri besleyecek enerji hakimiyetinden geçecek.

Enerji Bakanlığı’nın stratejik planlarında artık şu cümle sıkça yer alıyor: “Enerji, ulusal güvenliğin kodudur.” Bu yaklaşım, yapay zekâ sistemlerinin ve veri merkezlerinin büyüyen enerji iştahı karşısında, ülkenin altyapısını yeniden tanımlıyor. ABD, yeni Manhattan Projesi’ni başlattı; ancak bu kez hedef atomu parçalamak değil, elektriği akıllıca yönetmek.

ENERJİDE YENİ CEPHE

Amerika, teknolojik olarak güçlü ama idari olarak yavaş bir ülke. Dev enerji projeleri yıllarca süren onay süreçlerine takılıyor. Türkiye’de tablo tam tersine: hız var, ama uzun vadeli planlama eksik. Her iki uçta da temel sorun aynı — enerjiye kısa vadeli bir “kaynak” olarak değil, stratejik bir “altyapı” olarak yaklaşmak.

Türkiye, enerji yönetiminde hâlâ proje mantığından politika mantığına tam geçemedi. Güneş, rüzgâr, doğal gaz ve nükleer yatırımlar birbirini tamamlayacak biçimde değil, çoğu zaman birbirine alternatif olarak kurgulanıyor. Oysa enerji güvenliği, çeşitlilikle değil, entegrasyonla sağlanır.

AKILLI ENERJİ, AKILLI DEVLET

ABD’nin yeni enerji paradigması üç eksen üzerine kurulu:

Doğal Gazın Köprü Rolü: Kısa vadede düşük maliyetli enerji arzını sürdürmek.

Nükleer Rönesans: Orta vadede küçük modüler reaktörlerle (SMR) güvenli, sürdürülebilir üretim sağlamak.

Füzyon ve Kuantum Teknolojileri: Uzun vadede enerji üretiminde devrim yaratmak.

Bu model, hem özel sektör dinamizmini hem de devletin stratejik vizyonunu aynı masada buluşturuyor. ABD’nin asıl başarısı, teknolojiyi sadece üretim aracı değil, enerji yönetimi aracı olarak görmesi.

TÜRKİYE’NİN POTANSİYELİ

Türkiye, enerji açısından zengin bir coğrafyanın merkezinde. Ancak potansiyel, politik kararlılıkla birleşmediği sürece stratejik güç üretmez.

Karapınar GES, Avrupa’nın en büyük güneş santrali olarak 2 milyon haneye elektrik sağlıyor.

Akkuyu Nükleer Santrali, tamamlandığında ülkenin elektrik ihtiyacının yüzde 10’unu karşılayacak.

Yerli batarya ve elektrikli araç yatırımları (Togg, Gemlik Batarya Fabrikası), enerji depolamada yeni bir sanayi ekosistemi yaratıyor.

Yapay zekâ tabanlı enerji verimliliği girişimleri, sanayi tesislerinde maliyetleri düşürmeye başladı.

Bu tablo, Türkiye’nin enerji bağımsızlığı kadar, enerji zekâsını da geliştirebileceğini gösteriyor. Ancak bunu kurumsallaştırmak gerekiyor.

Türkiye İçin Üç Stratejik Öneri

Enerji + Yapay Zekâ Entegrasyonu:

Enerji Bakanlığı bünyesinde, yapay zekâ destekli enerji yönetim sistemleri için kalıcı bir “Ulusal Enerji Analitiği Merkezi” kurulmalı. Bu merkez, üretim, iletim ve tüketim verilerini gerçek zamanlı analiz ederek enerji verimliliğini artırabilir.

Küçük Modüler Reaktör (SMR) Programı:

Türkiye, nükleer enerjide yalnızca Akkuyu’ya değil, modüler ve yerli tasarıma odaklanmalı. Üniversiteler, TÜBİTAK ve özel sektör arasında bu konuda Ar-Ge işbirliği başlatılabilir. Böylece enerji arz güvenliği, büyük tekil yatırımlara bağımlı kalmaz.

Akıllı Şebeke ve Yerli Veri Merkezi Ekosistemi:

Yapay zekâ altyapısı için enerjiye en çok ihtiyaç duyan sektör, veri merkezleridir. Türkiye, ucuz ve temiz enerjiye dayalı bölgesel veri merkezi üssü olmayı hedeflemeli. Bu hem teknoloji hem de dış ticaret açısından stratejik gelir yaratır.

Yeni Dönemin Gücü, Watt Cinsinden Ölçülüyor

ABD, yapay zekâ çağını enerji stratejisiyle tanımlarken, Türkiye de benzer bir kavşağa ulaştı. Artık mesele, “enerjiyi kim üretecek” değil; “enerjiyi kim akıllıca yönetecek?” sorusudur.

Yapay zekâ, enerjiyle birleştiğinde sadece üretim değil, egemenlik biçimlerini de değiştirir. Türkiye, kendi “Anadolu Manhattan Projesi”ni başlatmak zorunda: bilimi, girişimciliği ve enerjiyi aynı denklemde buluşturacak bir ulusal vizyon projesi.

Yüzyılın yeni süper gücü, artık ampulü en son sönen ülke olacak.