Yapay zekâ güven testinde: İnsan eli mi, dijital betik mi?

Sabah çayımı yudumlarken, ekrandan “Yapay Zekâ Özetleri” fışkırıyor; ama aynı an aklım şöyle diyor: “Muhtemelen yanlıştır bu…” Türkiye’de çay makinesine su doldurmadan önce güvendiğim kadar bu AI özetlerine güvenmiyorum. Exploding Topics’un Haziran sonunda yaptığı 1.000+ kişiyle anket bu güvensizliği rakamsal bir panzehirle ortaya koyuyor: Katılımcıların tam yüzde 82’si AI özetlerine en azından biraz şüpheyle bakıyor; ama ne tuhaftır ki sadece yüzde 8.5’i gerçekten kaynakları kontrol ediyor.

Şimdi düşünün: Ne kadar şüpheyle bakıyor ama fena halde o hızlı özete güvenmek istiyoruz. Yani “sanki Google yavaş da AI hızlıymış” hissi. Peki o hıza, bu güvensizliği yakıştırmak mümkün mü?

AI SLOP’A KARŞI ‘HAFİF HOŞGÖRÜ’

Yüzde 42.1’lik bir kesim “yanlış veya yanıltıcı içerik gördük” demiş. Yani halimize bakın: Tek teslime yalnızlık, iki teslime de yanlış sonuç… Ama! Yüzde 39.8’i AI içeriğinin interneti hafif de olsa güzelleştirdiğine inanıyor. “AI slop” diyorlar, yani tam bir yamuk-yumuk içerik ama bize yetiyor! Bu, bir çeşit trajikomik kabulleniş: “Oluruna bırak, güzel görünüyorsa sorun yok!”

Öte yandan katılımcıların yarısından fazlası (yaklaşık yüzde 50.3) AI ile işaretli içeriklere temkinle yaklaşıyor. Sanki “rapor yapma” butonu var ama “acaba diplomatlı mı yazdın lan?” diye düşünüyoruz. Özellikle kadınlar daha temkinli (yüzde 55.6 vs. yüzde 42.5).

GENÇLER Mİ DAHA ŞÜPHECİ?

Enteresan değil mi? Gençler, 18–29 yaş grubu, boomerlardan bile daha az “tamamen güvenirim” diyor. Gençlerimiz hızlı bilgiye susamış ama bir o kadar da temkinli; “acaba bu da mı kandırmaca” düşüncesi fişimi çekiyor. Öte yandan yaşlılar, misal 60+, güvenmekten ziyade “çağ bitti” bakışıyla biraz duvara tosluyor.

KONTROLLÜ İLERLEMEK: AI’YI ÇEKİNEREK KULLANMAK

Dikkat: Yüzde 74’ü AI’nın çevresel etkilerinden endişeli, üstelik bu türlü endişesi olanların kimisi daha fazla AI diyor (yüzde 70’lik bir alt grupta bu endişe yüksek). Yani “çevreyi düşündüğüm için bu betik motiği tercih ederim” diyorlar. Vicdanlı bir kullanıcı portresi çiziyor bu, esprili de olabiliriz: “Bilmemiş timsah gözyaşı.”

AI GÜVEN AÇIĞINI YERELDE NEDEN KONU ETMELİYİZ?

Bizim gibi yerel gazeteciler için mesele kopar; çünkü artık haberimize AI eklemek cazip. Zaman, kaynak derdinde biz; ama ya güven? Yüzde 74’lük halk bu konuda kuşkulu. Örnek mi? Birisi “AI yazmış” etiketini görünce okuma oranı düşüyor. Katılım azalıyor, yorumlar ağırlaşıyor.

PEKİ NE YAPMALI?

Şeffaflık: “Bu kısmı AI destekli yazdım ama kontrol ettim.” de! İnsan sesini kaybetme.

Kaynak göster: “Şuradan şunu aldım” de — bu kullanıcının temkinini kamçılayabilir.

Sürdürülebilir üretim: AI kullanıyorsan serveriniz elektrikle çalışıyor; yerelde bize yakıştır: “Yeşili düşünürüz” mesajı ver.

Sonuç: Sıcak Bir Demet Saadet, Soğuk Bir AI Etiketi

AI bize vaat ettiği hız ve pratikle hayatı kolaylaştırıyor. Ama güvenimizi tam anlamıyla kazandığı söylenemez. Anket sonuçlarına bakınca, biz de yerelde bu dengeyi sağlamalıyız: Kolay bilgi, ama insan dokunuşu; hızlı haber ama sağlam doğrulama. Sizin gibi okurlar da bunu hissediyor: “Bu işler bir AI değil, el emeği yazı olsun.”

“Teknolojiyi sev, ama onu insan vicdanıyla harmanlamadan bırakma; çünkü gerçek güven, sıcak bir yürekle yazılanla başlar, dijitalle onaylanmaz.”